π
Αναζήτηση Εξωηλιακών Πλανητών
από τον Διονύση Σιμόπουλο
Δεν υπάρχουν πολλά προγράμματα με στόχο την εξερεύνηση του Σύμπαντος που να μπορούν να εξάψουν την ανθρώπινη φαντασία τόσο όσο η προσπάθεια ανακάλυψης κι άλλων πλανητών παρόμοιων με τη Γη γύρω από κάποια άλλα άστρα του Γαλαξία μας. Φυσικά μέχρι το 1995 δεν είχαμε καμία απ’ ευθείας ένδειξη για την ύπαρξη εξωηλιακών πλανητών. Τα τελευταία πάντως 25 χρόνια έχουμε ανακαλύψει χιλιάδες πλανήτες (οι περισσότεροι με μέγεθος μεγαλύτερο του Δία) γύρω από ισάριθμα σχεδόν άστρα.
Θα ήταν ουτοπικό φυσικά να υποθέσουμε ότι θα μπορούσαμε να πάρουμε θεαματικές φωτογραφίες τέτοιων άστρων από τόσο μακριά. Εν τούτοις μπορούμε να ανακαλύψουμε εξωηλιακούς πλανήτες με την βοήθεια έμμεσων μεθόδων και οι οποίες βασίζονται στον εντοπισμό της επίδρασης που έχουν ο ή οι πλανήτες αυτοί πάνω στο μητρικό τους άστρο. Τέτοιου είδους εντοπισμός όμως είναι ιδιαίτερα δύσκολος γιατί απλούστατα απαιτείται τρομερή ακρίβεια στις μετρήσεις αυτές.
Σε μία μέθοδο, για παράδειγμα, μετράμε τον τρόπο με τον οποίο διαταράσσεται η κίνηση ενός άστρου αφού οσοδήποτε μικρός κι αν είναι ένας πλανήτης η βαρυτική δύναμη που εξασκεί στο μητρικό του άστρο προκαλεί μια ανεπαίσθητη έστω διαταραχή στην κίνησή του. Οι σχετικές μετρήσεις γίνονται με την μεγέθυνση των φασμάτων των υπό παρατήρηση άστρων και την ανάλυση της μετατόπισης των φασματικών τους γραμμών. Έτσι το μέγεθος της μετατόπισης μας βοηθάει να εντοπίσουμε την ακριβή διαταραχή και απ’ αυτήν να υπολογίσουμε την μάζα που έχει ο «αόρατος» πλανήτης.
Μία άλλη μέθοδος βασίζεται στην αστρομετρία και τον προσδιορισμό της επακριβούς θέσης ενός άστρου στο Διάστημα. Για τον εντοπισμό όμως μικρών πλανητών η καλύτερη μέθοδος βασίζεται στην καταγραφή της ελάττωσης της φωτεινότητας ενός άστρου όταν ένας πλανήτης διέρχεται μπροστά από τον φωτεινό δίσκο του μητρικού του άστρου. Ο συνδυασμός τέλος πολλών τηλεσκοπίων μαζί με την βοήθεια της συμβολομετρίας είναι μία άλλη πάλι μέθοδος εντοπισμού εξωηλιακών πλανητών.
Στα χρόνια που έρχονται όμως όλο και πιο πολύ έμφαση θα δοθεί στις έρευνες που σχεδιάζουν να κάνουν διάφορες ειδικές διαστημοσυσκευές, μερικές εκ των οποίων έχουν ως άμεσο στόχο τον εντοπισμό εξωηλιακών πλανητών και την μελέτη της σύστασής τους. Τέτοιου είδους έρευνες υπόσχονται να μας δώσουν απαντήσεις σε ερωτήματα για το κατά πόσο πλανήτες σαν την Γη μας είναι κάτι το συνηθισμένο και κάπου αλλού στο Σύμπαν.
Photo credits: NASA
π