Το Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου (ΜΝΜ), ένας γειτονικός μας μικρός και ακανόνιστος γαλαξίας, ορατός από το νότιο ημισφαίριο της Γης, διέρχεται μία σχετικά βίαιη περίοδο της εξέλιξής του. Οι βαρυτικές αλληλεπιδράσεις που ο πολύ μεγαλύτερος Γαλαξίας μας ασκεί πάνω του, έχουν δώσει το έναυσμα για μία εποχή ενεργητικής αστρογένεσης, μέρος της οποίας παρατηρείται και στο Νεφέλωμα Ταραντούλα, κάπου 165.000 έτη φωτός μακριά. Με διάμετρο 900 έτη φωτός, το νεφέλωμα αυτό είναι η μεγαλύτερη και πιο ενεργή περιοχή αστρογένεσης που έχει εντοπιστεί στο ΜΝΜ, αλλά και από τις πιο ενεργές που έχουμε ανακαλύψει στην Τοπική Ομάδα των γαλαξιών. Στην καρδιά του νεφελώματος αυτού βρίσκεται το αστρικό σμήνος R136, η συνολική μάζα του οποίου υπολογίζεται ότι είναι 450.000 φορές μεγαλύτερη απ’ αυτήν του Ήλιου, εντός του οποίου σχηματίζονται γιγάντια άστρα σε πολύ μικρές αποστάσεις το ένα από το άλλο και με ρυθμό πολύ υψηλότερο από οπουδήποτε αλλού στον γαλαξία αυτόν.

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι σε μία περιοχή με διάμετρο που δεν υπερβαίνει το 1 έτος φωτός συνωστίζονται περισσότερα από 40 γιγάντια άστρα, καθένα τους με μάζα τουλάχιστον 50 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του Ήλιου. Στην διαστημική μας γειτονιά, αντιθέτως, τα γειτονικά μας άστρα κατανέμονται σε αρκετά μεγαλύτερες αποστάσεις, αφού ο Εγγύτατος του Κενταύρου, ένας μικροσκοπικός κόκκινος νάνος που είναι και το πλησιέστερο σε μάς άστρο, βρίσκεται περίπου 4,2 έτη φωτός μακριά.

Το νεαρό αυτό σμήνος υπολογίζεται ότι έχει ηλικία μικρότερη των 2 εκατ. ετών, ενώ περιλαμβάνει και πολλά άστρα, αρκετά από τα οποία έχουν ήδη επιβεβαιωθεί ότι ανήκουν σε μία σπάνια φασματική κατηγορία, της οποίας τα μέλη συγκαταλέγονται στα μεγαλύτερα και θερμότερα άστρα που είναι δυνατό να υπάρξουν στο Σύμπαν. Με την βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble, για παράδειγμα, οι αστρονόμοι ανακάλυψαν το 2016 ότι εντός του σμήνους υπάρχουν 9 άστρα με μάζα τουλάχιστον 100 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του Ήλιου. Ένα άλλο, ωστόσο, άστρο του σμήνους, με την κωδική ονομασία R136a1, είναι το άστρο με τη μεγαλύτερη μάζα και φωτεινότητα που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα. Πραγματικά, με μάζα 265 φορές μεγαλύτερη απ’ αυτήν του Ήλιου και με φωτεινότητα σχεδόν 9 εκατ. φορές μεγαλύτερη, ο γίγαντας αυτός είναι το μεγαλύτερο σε μάζα άστρο που γνωρίζουμε ότι υπάρχει στο Σύμπαν. Η προέλευση, ωστόσο, αυτών των κολοσσών παραμένει αβέβαιη, αν και πιθανολογείται ότι κάποιοι  από αυτούς μπορεί να σχηματίστηκαν από συγχωνεύσεις μικρότερων άστρων σε διπλά αστρικά συστήματα.

Με ηλικία που μόλις υπερβαίνει το 1 εκατ. χρόνια, το άστρο R136a είναι ήδη ένας μεσήλικας που, εξαιτίας ενός βίαιου αστρικού ανέμου, έχει χάσει ένα σημαντικό μέρος από την αρχική του μάζα, η οποία εικάζεται ότι υπερέβαινε τις 300 ηλιακές μάζες. Το άστρο αυτό ανήκει σε μία σπάνια οικογένεια γιγάντιων άστρων, που είναι γνωστά ως άστρα Wolf-Rayet. Eξαιτίας της μεγάλης τους μάζας, τα άστρα αυτά καταναλώνουν με ραγδαίο ρυθμό τα πυρηνικά τους καύσιμα, γι' αυτό και η διάρκεια της ζωής τους δεν υπερβαίνει τα 5 εκατ. χρόνια (για σύγκριση, ο Ήλιος γεννήθηκε πριν από σχεδόν 5 δισ. χρόνια και θα ζήσει για τουλάχιστον άλλα τόσα). Πολλά από τα άστρα αυτά ανήκουν σε διπλά αστρικά συστήματα, όπου το άστρο-συνοδός τους είναι είτε ένα άλλο γιγάντιο άστρο, είτε ένας αστέρας νετρονίων είτε μία μαύρη τρύπα.

Φωτογραφία: Στην φωτογραφία διακρίνεται η κεντρική περιοχή του Νεφελώματος Ταραντούλα στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου. Το νεαρό και πυκνό αστρικό σμήνος R136 (στο κάτω και δεξιά μέρος της εικόνας) εμπεριέχει εκατοντάδες νεαρά, υπέρθερμα γαλάζια άστρα, ένα εκ των οποίων είναι και το άστρο με την μεγαλύτερη μάζα που έχουμε ανακαλύψει μέχρι σήμερα.

Credit:

NASA, ESA, P. Crowther (University of Sheffield)

Πηγή: https://www.spacetelescope.org/news/heic1605/

π