Όλοι γνωρίζουμε ότι η διάρκεια της ημέρας έχει άμεση σχέση με την περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονά της. Την περιστροφή αυτή της Γης μπορούμε να μετρήσουμε και με την μέθοδο του ηλιακού ρολογιού, που όμως παρουσιάζει ορισμένα προβλήματα. Γιατί το ηλιακό ρολόι δε μετράει μία μόνο κίνηση της Γης, αλλά δύο, ή μάλλον τη διαφορά μεταξύ της περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της και της περιφοράς της γύρω από τον Ήλιο.

Και ενώ η περιστροφή είναι στην ουσία σταθερή, η περιφορά δεν είναι. Συνεπώς και η διαφορά τους δεν είναι σταθερή γεγονός που σχετίζεται με την ταχύτητα με την οποία τρέχει η Γη γύρω από τον Ήλιο. Γιατί όσο πιο κοντά στον Ήλιο βρίσκεται ένας πλανήτης, τόσο πιο γρήγορα κινείται, και όσο πιο μακριά τόσο πιο αργά. Το ίδιο συμβαίνει και με τη Γη αφού και αυτής η τροχιά γύρω από τον Ήλιο δεν είναι ένας τέλειος κύκλος αλλά μία έλλειψη. Γι' αυτό και η απόσταση της Γης από τον Ήλιο στη διάρκεια του έτους κυμαίνεται από 147 έως 152 εκατομμύρια χιλιόμετρα.

Η Γη φτάνει στην πλησιέστερη απόστασή της από τον Ήλιο, που ονομάζεται «περιήλιο», στις αρχές Ιανουαρίου, και στην πιο απομακρυσμένη της απόσταση, που ονομάζεται «αφήλιο», στις αρχές Ιουλίου. Καθώς λοιπόν η Γη πλησιάζει τον Ήλιο η τροχιακή της ταχύτητα αυξάνει έτσι ώστε στο περιήλιό της η ταχύτητα περιφοράς της γύρω από τον Ήλιο φτάνει περίπου τα 112.000 χλμ. την ώρα ενώ στο αφήλιο φτάνει περίπου τα 101.000 χλμ. την ώρα.

Το γεγονός αυτό επηρεάζει και το χρόνο που απαιτείται ανάμεσα σε δύο διαδοχικές μεσουρανήσεις, από δύο δηλαδή διαδοχικά μεσημέρια. Ο Ήλιος, στη διάρκεια ενός έτους, φτάνει να είναι καθυστερημένος στο ημερήσιο ραντεβού του με το Μεσημβρινό, ή ακόμη και να προτρέχει αυτού, έως και 16 λεπτά.  Η διαφοροποίηση αυτή είναι κάθε χρόνο η ίδια για κάθε ορισμένη ημερομηνία του έτους, και ονομάζεται εξίσωση του χρόνου.

Έτσι αν κατά τη διάρκεια ενός έτους φωτογραφίζαμε τον Ήλιο το μεσημέρι, κάθε μερικές ημέρες πάνω στην ίδια φωτογραφική πλάκα, οι διαδοχικές εικόνες του Ήλιου θα σχημάτιζαν ένα παράξενο σχήμα με την μορφή του αριθμού «8» που ονομάζεται «ανάλημμα» και δεν είναι παρά η θέση του Ήλιου τα «μεσημέρια» των μέσων ηλιακών ημερών. Είναι, δηλαδή, η γραφική αναπαράσταση της εξίσωσης του χρόνου πάνω στον ουρανό.

[Anthony Ayiomamitis]

π