Πριν από μερικά χρόνια στον νότιο αστερισμό του Διαβήτη και σε απόσταση 20.000 ετών φωτός από τη Γη, παρατηρήθηκε ένα άστρο νετρονίων (πάλσαρ) το οποίο εκτοξεύει έναν πίδακα υλικών με ταχύτητα 99,8% της ταχύτητας του φωτός (300.000 χλμ. το δευτερόλεπτο). Το άστρο αυτό είναι μια ενεργή πηγή ακτίνων Χ, εξ ου και το όνομά της «Διαβήτης Χ-1». Μέχρι τότε θεωρούσαμε πως μόνο οι πίδακες που εκτοξεύονται από τις τεράστιες Μαύρες Τρύπες στους πυρήνες άλλων γαλαξιών φτάνουν τις ταχύτητες αυτές.

Η μελέτη έγινε στην περιοχή όπου βρίσκονται δύο άστρα, το ένα με μάζα 3-5 φορές την μάζα του Ήλιου και το άλλο μία συμπαγής πηγή ακτίνων Χ που από την συμπεριφορά της εκτιμάται ότι πρόκειται για ένα άστρο νετρονίων αφού μια Μαύρη Τρύπα συμπεριφέρεται τελείως διαφορετικά. Στην περίπτωση αυτή το άστρο νετρονίων με την πολλαπλάσια βαρυτική του δύναμη αποσπά μεγάλες ποσότητες υλικών από το κανονικό άστρο με αποτέλεσμα την εκτόξευση μεγάλων ποσοτήτων ακτίνων Χ. Ο τρόπος με τον οποίο εκπέμπονται οι ακτίνες Χ φανερώνει στους παρατηρητές ότι η περίοδος περιφοράς τους είναι 17 μόνον ημέρες, ενώ στην πλησιέστερη απόστασή τους τα δύο άστρα σχεδόν εφάπτονται.

Τα πάλσαρ ανακαλύφτηκαν για πρώτη φορά τον Αύγουστο του 1967 όταν Άγγλοι ραδιοαστρονόμοι (ο καθηγητής Α. Χιούις, Νόμπελ Φυσικής 1974, και η ερευνήτρια Τζοσλύν Μπελ) παρατήρησαν στον ουρανό μερικούς παράξενους ραδιοπαλμούς. Οι παλμοί αυτοί ήσαν τόσο απόλυτα σταθεροί ώστε στην αρχή θεωρήθηκαν ότι ήσαν τα σήματα κάποιου τεχνολογικά προηγμένου διαστημικού πολιτισμού. Αργότερα όμως ανακαλύφτηκαν παρόμοια σήματα και σε άλλα σημεία του ουρανού, ονομάστηκαν παλλόμενες ραδιοπηγές και έγιναν γνωστές με τη διεθνή συγκεκομμένη ονομασία τους: Πάλσαρ.

H ύπαρξη των παράξενων αυτών άστρων είχε προβλεφτεί θεωρητικά από την δεκαετία ακόμη του 1930. Σύμφωνα με τις απόψεις αυτές, η απότομη και υπερβολικά γρήγορη βαρυτική κατάρρευση των υλικών της καρδιάς ενός γιγάντιου άστρου πρέπει να έχει σαν αποτέλεσμα την τρομαχτική συμπίεση του αστρικού πυρήνα σε τέτοιο βαθμό ώστε η ύλη από την οποία αποτελείται να είναι τόσο πυκνά "πακεταρισμένη" ώστε το άστρο αυτό να μοιάζει μ' έναν τεράστιο ατομικό πυρήνα. Και πράγματι, όταν στο τέλος της ζωής του τα υλικά που έχουν απομείνει σ' ένα άστρο είναι πάνω από 1,4 αλλά κάτω από 2,5 ηλιακές μάζες, τότε το άστρο αυτό δεν πεθαίνει ως άσπρος νάνος, αλλά αντίθετα η συμπίεση των υλικών του συνεχίζεται πέρα από την πυκνότητα των άσπρων νάνων. Αποτέλεσμα αυτής της συμπίεσης είναι η δημιουργία μίας σφαίρας μερικών χιλιομέτρων με την πιο λεία, στερεή επιφάνεια που έχει γνωρίσει ποτέ το Σύμπαν και η οποία αποτελείται αποκλειστικά και μόνο από νετρόνια. Βρισκόμαστε δηλαδή αντιμέτωποι μ' ένα άστρο νετρονίων.

Photo credits: NASA

π