Ο Εγκέλαδος, ο έκτος μεγαλύτερος δορυφόρος του Κρόνου, με διάμετρο 500 km, ανακαλύφθηκε το 1789 από τον Γερμανό αστρονόμο William Herschel (1738–1822) και η επιφάνειά του αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από καθαρό πάγο. Ανακλώντας το σύνολο σχεδόν της ακτινοβολίας που δέχεται από τον Ήλιο, ο Εγκέλαδος είναι ένας από τους πιο παγωμένους δορυφόρους, με επιφανειακή θερμοκρασία που δεν υπερβαίνει τους -200 °C. Οι πρώτες ενδείξεις για την ύπαρξη νερού στο εσωτερικό του ήρθαν στο φως το 2005, όταν το Cassini ανακάλυψε ότι ο παγωμένος αυτός κόσμος διαθέτει τουλάχιστον 100 πίδακες γκέιζερ. Οι πίδακες αυτοί εκτινάσσουν παγωμένους υδρατμούς και άλλες πτητικές ενώσεις, που δημιουργούν γύρω του μία άλω παγωμένης πάχνης, μέρος της οποίας εναποτίθεται στην επιφάνειά του. Οι πρώτες αυτές ενδείξεις απέκτησαν ακόμη ισχυρότερα ερείσματα χάρη στην ανάλυση δεδομένων που ελήφθησαν από το 2010 έως το 2012 για τις μεταβολές που παρατηρούνται στο βαρυτικό πεδίο του Εγκέλαδου. H σχετική έρευνα δημοσιεύθηκε στις 4 Απριλίου 2014 στο επιστημονικό περιοδικό Science.

Διεθνής ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής τον Luciano Less στο Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης, χρησιμοποίησε δεδομένα που συνέλεξε το Cassini κατά τη διάρκεια τριών κοντινών διελεύσεων από τον Εγκέλαδο, μεταξύ Απριλίου 2010 και Μαΐου 2012, όταν το διαστημόπλοιο προσέγγισε τον παγωμένο δορυφόρο σε απόσταση 100 km από την επιφάνειά του. Χάρη στα μεγάλα ραδιοτηλεσκόπια του Δικτύου Βαθέος Διαστήματος της NASA, καταμετρήθηκαν μικρές μετατοπίσεις στη συχνότητα των ραδιοσημάτων που προέρχονται από το Cassini, οι οποίες αντιστοιχούσαν σε ανεπαίσθητες μεταβολές στην ταχύτητά του.

Αυτές οι μικροσκοπικές επιταχύνσεις και επιβραδύνσεις στην ταχύτητα του Cassini προκαλούνται από τις διακυμάνσεις στο βαρυτικό πεδίο του Εγκέλαδου, οι οποίες αντικατοπτρίζουν τις διαφορές που παρατηρούνται στην εσωτερική του δομή και σύνθεση, καθώς και στην διαφορετική πυκνότητα των υλικών που τον απαρτίζουν. Οι σχετικές μετρήσεις κατέδειξαν ότι στην ευρύτερη περιοχή του νότιου πόλου του Εγκέλαδου, βαθιά στο υπέδαφος, υπήρχε κάτι που ήταν πυκνότερο από πάγο, αλλά λιγότερο πυκνό από πετρώματα, δηλαδή κατά πάσα πιθανότητα νερό.

Η θερμότητα που διατηρεί το εσωτερικό του Εγκέλαδου ρευστό οφείλεται στις παλιρροϊκές δυνάμεις που ασκεί ο Κρόνος στον δορυφόρο, καθώς αυτός κινείται γύρω του σε ελλειπτική τροχιά. Οι πίδακες αυτοί τροφοδοτούνται από νερό, το οποίο μεταφέρεται από τον υπόγειο ωκεανό στην επιφάνειά του μέσα από ρωγμές, και στη συνέχεια, εξαιτίας των ιδιαίτερα χαμηλών θερμοκρασιών και πιέσεων που επικρατούν στην επιφάνεια του Εγκέλαδου, μετατρέπεται απευθείας σε πάγο.

Πρόσφατα, μάλιστα, επιστήμονες που ανέλυσαν δεδομένα του Cassini, βρήκαν στο εσωτερικό του Εγκέλαδου ενδείξεις ενεργών υδροθερμικών αναβλύσεων, οι οποίες φαίνεται ότι μοιάζουν με ορισμένες από τις υδροθερμικές αναβλύσεις που έχουν εντοπιστεί στα βάθη των ωκεανών της Γης. Εάν η ανακάλυψη αυτή επιβεβαιωθεί, η συναρπαστική πιθανότητα να έχει αναπτυχθεί και εκεί κάποιου είδους μικροβιακή ζωή δεν μπορεί να αποκλειστεί.

Φωτογραφία: Εικόνα που ελήφθη από το Cassini, στην οποία διακρίνονται ορισμένοι από τους πίδακες υλικών που εντοπίστηκαν στον νότιο πόλο του Εγκέλαδου.

Credit: NASA/JPL/Space Science Institute

π