Η κατανόηση του Σύμπαντος από τον άνθρωπο είναι μια διαδικασία που ακόμη βρίσκεται στην αρχή της, αφού μόλις πριν από 75 περίπου χρόνια ήταν που ανακαλύψαμε την ύπαρξη των χιλιάδων αστρικών πολιτειών σαν τον δικό μας Γαλαξία. Οι αστρικές αυτές πολιτείες έχουν όλες τους διαφορετικά σχήματα και μεγέθη. Μερικοί είναι μικροί και ακανόνιστοι, σαν τα γειτονικά μας Νέφη του Μαγγελάνου, ενώ άλλοι έχουν μια σπειροειδή μορφή σαν τον άλλο ορατό με γυμνό μάτι γαλαξία, που βρίσκεται στον αστερισμό της Ανδρομέδας. Άλλοι πάλι φαίνονται ακόμη πιο πυκνά «πακεταρισμένοι» και με σφαιροειδή ή ελλειπτική δομή.

Η μελέτη των γαλαξιών: Η προσεκτική μελέτη των απόμακρων γαλαξιών απαιτεί μεγάλα τηλεσκόπια και άλλα όργανα που δεν υπήρχαν στη διάθεση των αστρονόμων μέχρι τη δεκαετία του 1950. Να φανταστείτε ότι πριν από 40 μόλις χρόνια οι αστρονόμοι που ασχολούνταν με την παρατήρηση και την μελέτη των αστρικών νησιών σ’ ολόκληρο τον κόσμο δεν υπερέβαιναν τους δέκα με είκοσι. Με την ανατολή όμως της διαστημικής εποχής το πεδίο αυτό της γνώσης γνώρισε μία άνευ προηγουμένου άνθηση, αφού είχαμε πλέον την δυνατότητα να μελετήσουμε τους γαλαξίες και με πολύ μεγαλύτερα επίγεια τηλεσκόπια αλλά και με τα όργανα που τοποθετήθηκαν σε τροχιά γύρω από τη Γη.

Ταξινομήσεις γαλαξιών: Το πρώτο σύστημα ταξινόμησης των γαλαξιών έκανε στη δεκαετία του 1920 ο Έντουιν Χαμπλ (1889-1953). Το 1961 ο αμερικανός αστρονόμος Άλαν Σάντατζ (1926- ) βασιζόμενος στις σημειώσεις και τις μελέτες του Χαμπλ αναθεώρησε το αρχικό εκείνο σύστημα προσθέτοντας περισσότερες υποκατηγορίες. Υπάρχουν φυσικά και άλλων ειδών ταξινομήσεις ανάλογα με την συμπεριφορά των διαφόρων γαλαξιών: παράξενοι γαλαξίες, εκρηγνυόμενοι γαλαξίες, γαλαξίες «Σέυφερ», αντικείμενα «BL Σαύρας», και Κβάζαρ, είναι μερικές μόνο από τις ονομασίες που έχουν δοθεί κατά καιρούς στα παράξενα αυτά αστρικά νησιά. Η αποκρυπτογράφηση των μυστικών τους από τους αστρονόμους είναι μία συνεχής διαδικασία έρευνας και μελέτης του υπέροχου Σύμπαντος στο οποίο ζούμε. Είναι μια προσπάθεια να δώσουμε απάντηση στα ερωτηματικά που περιβάλουν την προέλευσή μας, θεατές κι εμείς του εξελισσόμενου θεατρικού έργου των ουρανών που ξετυλίγεται μπροστά μας.

Αστρικές μπάλες: Σύμφωνα με το σύστημα των Χαμπλ-Σάντατζ οι ελλειπτικοί γαλαξίες φαίνονται σαν τεράστιες αστρικές μπάλες με διαφοροποιημένη φωτεινότητα καθώς προχωράμε προς τα άκρα. Έχουν μία σφαιρική-ελλειπτική μορφή και χρωματισμούς λίγο πιο κοκκινωπούς απ’ ότι είναι ο Ήλιος. Τα άστρα που τους αποτελούν έχουν διαφοροποιημένες και μεγαλύτερες ταχύτητες από την ταχύτητα περιστροφής του όλου γαλαξιακού συστήματος και γι’ αυτό τον λόγο οι ελλειπτικοί γαλαξίες δεν έχουν ούτε λεπτούς δίσκους αλλά ούτε και σπειροειδείς βραχίονες. Τα περισσότερα μάλιστα άστρα τους είναι πολύ μεγάλης ηλικίας γιατί η ποσότητα των αερίων και της σκόνης που διαθέτουν είναι ελάχιστη και δεν έχουν την δυνατότητα να υποστηρίξουν τις διαδικασίες που απαιτούνται στην αστρογένεση.

Στην Καρδιά του Κένταυρου: Ο κοντινός μας γαλαξίας, γνωστός ως Κένταυρος Άλφα ή NGC 5128, βρίσκεται σε μικρή σχετικά απόσταση 10 περίπου εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη προς την κατεύθυνση του αστερισμού του Κενταύρου. Από τις μελέτες μας αποκαλύφτηκε ότι είναι ένας γαλαξίας - κανίβαλλος: ένας τεράστιος ελλειπτικός γαλαξίας ο οποίος έχει συλληφθεί την στιγμή που καταβροχθίζει ένα μικρότερο σπειροειδή γαλαξία που είχε την ατυχία να περάσει δίπλα του. Στο κέντρο του πρέπει να υπάρχει μια τεραστίων διαστάσεων μαύρη τρύπα που αποτελείται από υλικά ενός δισεκατομμυρίων άστρων σαν τον Ήλιο με αποτέλεσμα την εκπομπή δύο τεράστιων πιδάκων υλικών και ακτινοβολίας.  

Το σμήνος της Παρθένου: Όσο βυθιζόμαστε όμως όλο και πιο πολύ στο Διάστημα, το σκοτάδι παραμερίζεται από το αμυδρό φως τόσων γαλαξιών όσα είναι και τ' άστρα του Γαλαξία μας. Έχουμε φτάσει δηλαδή στην περιοχή που διαφεντεύεται από τον κόσμο των γαλαξιακών σμηνών, το πλησιέστερο από τα οποία είναι το Σμήνος της Παρθένου. Η Τοπική μας Ομάδα γαλαξιών αποτελεί ένα μικρό τμήμα στα εξωτερικά όρια του Σμήνους της Παρθένου, που ονομάζεται έτσι επειδή οι περισσότεροι από τις χιλιάδες διαφορετικών ειδών γαλαξίες που το αποτελούν φαίνονται προς την κατεύθυνση του αστερισμού της Παρθένου.

Εκρηκτικός πυρήνας: Στην καρδιά του Υπερσμήνους της Παρθένου βρίσκεται ο πιο θεαματικός ίσως από όλους τους γαλαξίες: ο γιγάντιος ελλειπτικός γαλαξίας Παρθένος Αλφα ή Μ-87. Σε σύγκριση με τους συνηθισμένους γαλαξίες σαν τον δικό μας ο γαλαξίας αυτός είναι πέντε φορές μεγαλύτερος. Σ' αυτόν κατοικούν πάνω από ένα τρισεκατομμύριο άστρα, ενώ είναι στεφανωμένος με πάνω από 1.000 σφαιρωτά σμήνη. Ο γαλαξίας Μ 87 είναι μια από τις ισχυρότερες πηγές ραδιοακτινοβολιών, ακτίνων Χ και φωτεινής ενέργειας, ενώ ένας πίδακας πλάσματος, (απογυμνωμένων από ηλεκτρόνια ατόμων) προεξέχει σαν ένα κοκαλιάρικο δάχτυλο από τον πυρήνα του. Ο πίδακας αυτός εκτοξεύτηκε πριν από 15.000 χρόνια, με μία ταχύτητα που πλησίαζε την ταχύτητα του φωτός. Με τα μέτρα και τα σταθμά του γαλαξιακού χρόνου ο πίδακας αυτός πρέπει να εμφανίστηκε τόσο απότομα και ξαφνικά όσο και μια αστραπή.

Μαύρη Τρύπα στην Παρθένο: Με τα διάφορα όργανά του το Διαστημικό Τηλεσκόπιο «Χάμπλ» σκόπευσε την καρδιά του Μ-87 (NGC 4486) και ανακάλυψε ότι το τεράστιο αυτό σύστημα πρέπει να κινείται γύρω από ένα υπέρπυκνο αντικείμενο που βρίσκεται στο κέντρο του. Οι μεγάλες αυτές ταχύτητες προσδιορίζουν την ύπαρξη ενός αντικειμένου με την τεράστια μάζα των δύο δισεκατομμυρίων άστρων συμπιεσμένη σε μια μικροσκοπική σχετικά περιοχή. Η βαρύτητα του πυρήνα είναι τόσο έντονη ώστε η μόνη εξήγηση που μπορεί να δοθεί στα παρατηρούμενα φαινόμενα είναι η ύπαρξη μιας Μαύρης Τρύπας.

Οι γαλαξίες του Σύμπαντος: Συνολικά υπάρχουν πάνω από εκατό δισεκατομμύρια γαλαξίες στο ορατό Σύμπαν, πολύ περισσότεροι δηλαδή γαλαξίες απ' όλους τους ανθρώπους που έχουν ζήσει μέχρι τώρα πάνω στη Γη μας. Παρ’ όλα αυτά, παρ’ όλη την τεράστια αυτή γαλαξιακή κλίμακα, υπάρχουν ενδείξεις ενός ορισμένου σχεδίου και μιας δεδομένης δομής, αφού τα υπερσμήνη των γαλαξιών φαίνονται να είναι κατανεμημένα σε κυψελίδες, παρόμοιες με αυτές των σπόγγων και των κοραλλιών, ενώ οι διάμετροί τους υπολογίζονται ότι είναι το 1% της διαμέτρου ολάκερου του Σύμπαντος.

π