Τι πιστεύετε ότι θα ανακαλυφθεί στο Ηλιακό μας Σύστημα και στο Σύμπαν τα αμέσως επόμενα χρόνια και τι θα επιθυμούσατε εσείς να ανακαλυφθεί;

Δύο σημαντικά ανοιχτά προβλήματα της Αστροφυσικής σήμερα αφορούν τα συστατικά του Σύμπαντος, γιατί όλα αυτά που βλέπουμε, άστρα, πλανήτες, γαλαξίες κ.λπ., δεν αποτελούν παρά μόνο το 5% των συστατικών του Σύμπαντος. Το 27% είναι υλικά, που ονομάζουμε «σκοτεινή ύλη», που δεν γνωρίζουμε τι είναι, και το υπόλοιπο 68% είναι αυτό που κάνει το Σύμπαν να διαστέλλεται επιταχυνόμενο. Η επιτάχυνση αυτή μάλλον οφείλεται σε κάποια απωθητική ίσως δύναμη, που δεν γνωρίζουμε τι είναι και γι’ αυτό την έχουμε ονομάσει «σκοτεινή ενέργεια». Όλα αυτά σημαίνουν ότι το 95% των συστατικών του Σύμπαντος μας είναι, προς το παρόν τουλάχιστον, άγνωστο. Κατά την γνώμη μου, όμως, το σημαντικότερο όλων αφορά τη Θεωρία των Υπερχορδών, και τη σημερινή της μετεξέλιξη με την ονομασία «Θεωρία Μ», η οποία φαίνεται ότι υπόσχεται να κάνει επιτέλους πραγματικότητα το όνειρο του Αϊνστάιν για μία ενοποιημένη θεωρία του Σύμπαντος. Παρ’ όλα αυτά, όπως συνέβη και με την Σχετικότητα πριν από έναν αιώνα, η θεωρία αυτή δεν έχει γίνει ακόμη αποδεκτή απ’ όλους, αν και οι περισσότεροι επιστήμονες θεωρούν ότι η όλη αυτή περιγραφή του Σύμπαντος των υπερχορδών διαθέτει μία ομορφιά και κομψότητα που την κάνει ιδιαίτερα ελκυστική. Η θεώρηση αυτή του Σύμπαντος υπόσχεται να ενώσει την Κβαντική Μηχανική με την Σχετικότητα σε μια θεωρία κβαντικής βαρύτητας κάτω όμως από μία κατάσταση «υπερσυμμετρίας», η οποία προβλέπει την ύπαρξη κι άλλων σωματιδίων που μέχρι τώρα δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί. Κι έτσι παρ' όλο που ο Αϊνστάιν δεν μπόρεσε να προχωρήσει πιο πολύ στην προσπάθειά του για την ενοποίηση της Φύσης, ορισμένοι θεωρητικοί φυσικοί πιστεύουν ότι μπορούν να το κάνουν αν ξεπεράσουν το «φράγμα» των τεσσάρων διαστάσεων. Για να εξηγηθεί, δηλαδή, η ύπαρξη των θεμελιωδών δυνάμεων, απαιτείται η ύπαρξη δέκα χωρικών διαστάσεων, αφού σύμφωνα με την θεωρία, των υπερχορδών την στιγμή της γέννησης του Σύμπαντος, οι έξι από τις χωρικές διαστάσεις «διπλώθηκαν» στο εσωτερικό τους «καταπίνοντας» κατά κάποιον τρόπο τον ίδιο τους τον εαυτό. Είτε έτσι, όμως, είτε αλλιώς, οσοδήποτε κομψή και όμορφη κι αν είναι μία θεωρία πρέπει να υποστεί αναγκαστικά την βάσανο της αποδεικτικής διαδικασίας είτε με το πείραμα, είτε με την παρατήρηση, είτε και με τα δύο. Αλλά το πιο σημαντικό απ’ όλα ίσως να είναι ότι ίσως μας δοθούν λύσεις σε προβλήματα που δεν έχουμε ούτε καν φανταστεί ότι υπάρχουν και σε ερωτήματα που δεν έχουμε ακόμη διαμορφώσει.

Ας έλθουμε για λίγο και στο πιο αγαπημένο σας έργο, στο Ευγενίδειο Πλανητάριο και στον ρόλο που διαδραμάτισε η τεχνολογική πρόοδος στην ανάπτυξή του;

Η τεχνολογική πρόοδος, και κυρίως η ψηφιακή τεχνολογία, έπαιξε έναν τεράστιο ρόλο στην ανάπτυξη, όχι μόνο του Ευγενιδείου αλλά και παγκοσμίως στον χώρο των Πλανηταρίων. Κι όπως φαίνεται είναι μάλλον αναμφισβήτητο πως το Ευγενίδειο Πλανητάριο, και γενικότερα το Ίδρυμα Ευγενίδου, θα συνεχίσει να ανανεώνεται τεχνολογικά συνεχώς και να λειτουργεί όπως πάντα ως πηγή πληροφοριών για την επιστημονική γνώση, ενώ οι τεχνολογίες του μέλλοντος θα συνεχίσουν να καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο θα παρουσιάζονται και θα ερμηνεύονται τα επιτεύγματα της επιστήμης στο ευρύ κοινό. Το κυριότερο όμως είναι ότι το Ίδρυμα Ευγενίδου θα συνεχίσει να εμπνέει, να συναρπάζει και να ερεθίζει τη φαντασία των επισκεπτών του σχετικά με τα μυστήρια του Σύμπαντος, και την προσπάθεια του ανθρώπου να τα ανακαλύψει.

Ψηφιακός κόσμος και Πλανητάριο; Πώς συνδυάζονται;

Θα έλεγα απόλυτα και αρμονικά, γιατί η ψηφιακή τεχνολογία και τα νέα συστήματα του Ψηφιακού Πλανηταρίου επιτρέπουν σε οποιαδήποτε αστρονομική έννοια να παρουσιαστεί με εύκολο και κατανοητό τρόπο στο ευρύ κοινό. Σήμερα τη θέση του ηλεκτρομηχανικού Αστρικού Προβολέα Zeiss του παλαιού Πλανηταρίου, που παραμένει ως μουσειακό έκθεμα, πήραν τα υπερσύγχρονα Ψηφιακά Συστήματα Αστρικών Προβολών «Εικονικής Πραγματικότητας» που καλύπτουν πλήρως τον θόλο. Τα χαρακτηριστικά αυτά αλλά και το γεγονός ότι το επίπεδο του χώρου είναι κεκλιμένο κατά 23,5 μοίρες, δημιουργούν στον θεατή μία μοναδική εμπειρία και την αίσθηση ότι «εμβαπτίζεται» στο προβαλλόμενο περιβάλλον. Τα συστήματα αυτά έχουν την ικανότητα να προσομοιώνουν τις κινήσεις των αντικειμένων αυτών δισεκατομμύρια χρόνια στο παρελθόν ή το μέλλον δίνοντας στους θεατές την ψευδαίσθηση μεταφοράς τους σε τρισδιάστατα ταξίδια στο εσωτερικό του Γαλαξία μας, αλλά και πέρα απ’ αυτόν σ’ ολόκληρο το Σύμπαν του ενός τρισεκατομμυρίου γαλαξιών. Κι έτσι από τις 3 Νοεμβρίου 2003 που άνοιξε τις πύλες του, το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο μετατράπηκε σε ένα από τα πλέον δημοφιλή αξιοθέατα ολόκληρης της χώρας. O νέος και υπερσύγχρονος αυτός χώρος είναι παράλληλα και ένα θολωτό θέατρο προβολής κινηματογραφικών ταινιών μεγάλης επιφάνειας τύπου Imax™ με δεκαπλάσια επιφάνεια εικόνας από τις ταινίες που προβάλλουν οι συμβατικοί κινηματογράφοι και με ευρύτερο ψυχαγωγικό και εκπαιδευτικό ενδιαφέρον που ανανεώνονται τακτικά κάθε λίγους μήνες.

Τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σας προκαλεί τον κόσμο να επισκέπτεται το Ευγενίδειο Πλανητάριο;

Όπως σας είπα οι παραστάσεις του Πλανηταρίου, και γενικότερα όλες οι δραστηριότητες του Ιδρύματος Ευγενίδου έχουν ως βασική επιδίωξή τους την ποιοτική βελτίωση της επιστημονικής επιμόρφωσης του λαού μας, και ιδιαίτερα των παιδιών μας, με στόχο την εκλαΐκευση και διάχυση των επιτευγμάτων της επιστήμης και της τεχνολογίας. Γι’ αυτό μέχρι σήμερα το Ίδρυμα παραμένει ένας πόλος ακαταμάχητης έλξης λόγω της συνεχούς ανανέωσης των εγκαταστάσεων αλλά και των δραστηριοτήτων του που το κάνουν να παραμένει πάντα φρέσκο και νεανικό. Συνεχώς επενδύονται χρήματα και για τον εξοπλισμό και για τις διάφορες δραστηριότητές μας, από ιδίους πόρους, χωρίς ούτε ένα ευρώ επιδότησης από την Πολιτεία. Μ’ αυτόν τον τρόπο το Ίδρυμα συνεχίζει να έχει μια τέτοια δράση ώστε κάθε χρόνο να έχουμε πάνω από 300.000 επισκέπτες στις διάφορες δραστηριότητές μας. Αν σε τελική ανάλυση κατορθώσαμε όλα αυτά τα χρόνια να επηρεάσουμε θετικά έναν στους 1.000 επισκέπτες μας, τότε έχουμε πετύχει απόλυτα. Αλλά θεωρώ επίσης ότι και στο μέλλον το Ίδρυμα θα συνεχίσει να εμπνέει και να καινοτομεί, αντλώντας παράλληλα ό,τι καλύτερο μπορεί να προσφέρει ο κόσμος της «ψυχαγωγικής επιμόρφωσης».

Ποια είναι τα κομβικά σημεία που θα ξεχωρίζατε στην πορεία του Πλανηταρίου τα 40 χρόνια που είχατε την ευθύνη λειτουργίας του;

Το έργο που πετύχαμε, οι συνεργάτες μου κι εγώ, θα το χώριζα σε τέσσερεις περιόδους: (1) Στην πρώτη μας δεκαετία δώσαμε έμφαση στη βελτίωση των τεχνολογικών μας δυνατοτήτων. Το Πλανητάριο απέκτησε αυτοματισμούς, μεγαλύτερη οπτικοακουστική δύναμη, και εκατοντάδες διαφορετικά οπτικά εφέ, για να κάνουμε τις παραστάσεις μας πιο θεαματικές. (2) Στη δεκαετία του 1980 πραγματοποιήσαμε σειρές 500 συνολικά εκπομπών στην κρατική τηλεόραση με θέμα την επιστήμη και στόχο τη «μαζική ψυχαγωγική επιμόρφωση». (3) Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, προσπαθήσαμε να κάνουμε μία πιο ουσιαστική παρέμβαση, με εκατοντάδες άρθρα σε εφημερίδες (Ελευθεροτυπία, Έθνος κ.λπ.) και σε περιοδικά (Γαιόραμα, Γεωτρόπιο, Ερευνητές κ.λπ.), που ως στόχο είχαν τη διάχυση της επιστήμης ευρύτερα. (4) Τέλος μετά το 2003, στο καινούργιο Ψηφιακό Πλανητάριο, χάρη στις δυνατότητες που μας παρέχουν οι νέες τεχνολογίες, οι παραστάσεις μας απογειώθηκαν. Μπορούσαμε επιτέλους να δείξουμε πράγματα που παλαιότερα δεν μπορούσαμε ούτε καν να φανταστούμε!

Έχετε ζήσει και συμμετάσχει ενεργά στην λειτουργία και τεχνολογική εξέλιξη των πλανηταρίων για περίπου 50 έτη. Ποια πιστεύετε ότι θα είναι η επόμενη μέρα στον κόσμο των πλανηταρίων; Ποιες νέες εμπειρίες θέασης θα προσφέρουν στο κοινό που θα παρακολουθεί τις παραστάσεις;

Στην περίπτωση της δημιουργίας των νέων παραστάσεων θεωρώ ότι πρέπει να υπάρξει μία προσπάθεια διαχωρισμού τους σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: παραστάσεις γνωριμίας, εμβάθυνσης και εξειδίκευσης. Με τον τρόπο αυτό το Πλανητάριο θα απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες και σ’ όλα τα μορφωτικά επίπεδα θεατών, από 5 έως 105 ετών! Το Πλανητάριο θα πρέπει να μετατραπεί σ’ ένα ενημερωτικό, εκλαϊκευτικό και εκπαιδευτικό κέντρο, το οποίο θα συμμετέχει με έναν μακρόπνοο προγραμματισμό δραστηριοτήτων μέσα στην ίδια την κοινωνία, αφού μόνο μέσω της πλατιάς συνεργασίας με την κοινωνία η λειτουργία του μπορεί να πετύχει πραγματικά τον σκοπό που πρέπει να έχει για να αναπτυχθεί. Η σφαίρα επιρροής του Πλανηταρίου δηλαδή δεν θα πρέπει να σταματά σ’ ένα κτηριακό συγκρότημα, αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιεί όλα εκείνα τα πρόσφορα μέσα που θα του επιτρέπουν να έρχεται σε επικοινωνία μ’ ένα ευρύτερο κοινό απ’ αυτό που επισκέπτεται τις παραστάσεις του. Στην περίπτωση πάντως της τεχνολογίας θα έλεγα ότι πολύ σύντομα τα Πλανητάρια διεθνώς θα μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν τις προόδους που θα επιτευχθούν στην εικονική πραγματικότητα για την δημιουργία ιδιαίτερα εντυπωσιακών τρισδιάστατων παραστάσεων.

Έχετε αφιερώσει τη ζωή σας στο να φέρετε, με χίλιους δυο τρόπους, τους ανθρώπους πιο κοντά στο Σύμπαν, κάτι που έχετε καταφέρει σε μεγάλο βαθμό.

Πρώτα απ’ όλα να ξεκαθαρίσουμε κάτι που, αν και αυτονόητο, συνήθως δεν είναι! Θέλω να πω, δηλαδή, ότι στο Πλανητάριο, και γενικότερα στο Ίδρυμα Ευγενίδου, δεν ήμουν μόνος μου, αλλά εργαστήκαμε όλα αυτά τα χρόνια μερικές εκατοντάδες άτομα, καθένα από τα οποία συνεισέφερε ή συνεισφέρει με τον δικό του τρόπο και στον δικό του τομέα στο όλο έργο και τις δραστηριότητες του Ιδρύματος. Πάντοτε, λοιπόν, έβλεπα την δική μου «αναγνωρισιμότητα» απλώς ως εκπρόσωπος όλων αυτών των συνεργατών. Επιπλέον, θα πρέπει επίσης να επισημάνω εδώ ότι είχαμε και την οικονομική βάση για να υλοποιήσουμε όλα όσα σχεδιάζαμε χάρη στα κληροδοτήματα που άφησαν οι αείμνηστοι εθνικοί μας ευεργέτες Ευγένιος Ευγενίδης και η αδελφή του Μαριάνθη Σίμου. Οπότε η όποια δική μου προσφορά ήταν ουσιαστικά το αποτέλεσμα της συλλογικής δουλειάς εκατοντάδων συναδέλφων και συνεργατών μας. Στην περίπτωση αυτή είναι αυτό που λένε στο χωριό μου, ότι «μαζί με τον βασιλικό ποτίζεται κι η γλάστρα»! Εγώ δηλαδή, όπως συνηθίζω να λεω, έκανα χρέη γλάστρας στο Ίδρυμα Ευγενίδου που ήταν και είναι ο βασιλικός.

Έχετε λάβει πολλές διακρίσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, εσείς όμως ποια θα ξεχωρίζατε;

Σας διαβεβαιώνω ότι όποιες διακρίσεις και βραβεία κι αν έλαβα όλα αυτά τα χρόνια καμιά και κανένα δεν έχει σημασία. Φυσικά μια διάκριση προσφέρει πάντοτε κάποια ευχαρίστηση. Η ευχαρίστηση όμως αυτή δεν διαρκεί πολύ, μερικές ίσως ημέρες, και μετά συνεχίζουμε όπως πριν. Σε τελική, όμως, ανάλυση δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κανείς δεν πρόκειται να πάρει μαζί του τίποτε απ’ όλα αυτά, ούτε διακρίσεις, ούτε χρήματα, ούτε οτιδήποτε άλλο. Γιατί εκείνο που μετράει περισσότερο απ’ οτιδήποτε στη ζωή είναι η διαδρομή, η πορεία και ό,τι εκείνη σου προσφέρει. Κι αυτό που μένει μετά από μία τέτοια διαδρομή, είναι τελικά οι ανθρώπινες σχέσεις που δημιουργούνται στη διάρκεια του ταξιδιού. Αυτό που με ικανοποιεί δηλαδή είναι η απέραντη αγάπη και εκτίμηση καταξιωμένων συναδέλφων μου, ανθρώπων και φίλων που εκτιμούν ό,τι έχω κάνει όλα αυτά τα χρόνια, με αποτέλεσμα την αγάπη χιλιάδων ανθρώπων που γνώρισαν με κάποιον τρόπο την δουλειά μου. Πιστεύω επίσης ακράδαντα ότι όποιος έχει πράγματι όνειρα θα βρει τον τρόπο να τα υλοποιήσει. Γιατί η παρακαταθήκη κάθε ανθρώπου δεν είναι τίποτα άλλο παρά το αποτέλεσμα της δουλειάς του, κι όχι τα πτυχία, οι θέσεις ή οι διακρίσεις.

Έχετε ασχοληθεί επαγγελματικά με αρκετούς τομείς. Ποια δραστηριότητα απ’ αυτές σας γοητεύει περισσότερο και γιατί;

Τα 50 χρόνια που διακονώ τον χώρο αυτό, όλες μου οι δραστηριότητες αφορούν την επικοινωνία και την διάχυση της επιστήμης, είτε είναι η συγγραφή βιβλίων ή άρθρων για εφημερίδες και περιοδικά, είτε σεναρίων για το Πλανητάριο ή την τηλεόραση, είτε είναι η προφορική επικοινωνία με ομιλίες σ’ ένα ευρύ κοινό ή και συζητήσεων με δημοσιογράφους για τα ηλεκτρονικά ή έντυπα μέσα. Όλες αυτές οι μορφές επικοινωνίας έχουν το δικό τους ιδιαίτερο ενδιαφέρον και την δική τους γοητεία. Αλλά παρ’ όλα αυτά η προφορική επικοινωνία υπερέχει, κατά την γνώμη μου, γιατί έχει το χάρισμα της αμεσότητας που λείπει από τα άλλα είδη. Όπως, άλλωστε, έχω δηλώσει πολλές φορές στο παρελθόν, δεν θέλω να με αντιμετωπίζουν παρά ως έναν απλό εκλαϊκευτή και δάσκαλο της επιστήμης και κυρίως ως έναν αιώνιο μαθητή και έφηβο! Γιατί αυτός είναι και ο ρόλος του Πλανηταρίου: να πάρουμε δηλαδή την πρωτότυπη έρευνα και τις ανακαλύψεις της σύγχρονης επιστήμης και να τις μεταφράσουμε με όρους που να είναι κατανοητοί στο ευρύ κοινό. Κι εμείς εδώ στο Πλανητάριο, έχουμε κάνει πολύ πετυχημένα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.

Στο βιβλίο σας περιγράφετε ένα περιστατικό όπου η απόφασή σας να επιστρέψετε από τις ΗΠΑ για λίγες μέρες ώστε να γνωρίσει η οικογένειά σας την μέλλουσα σύζυγό σας οδήγησε σε μία μεγάλη περιπέτεια, η εξέλιξη και κατάληξη της οποίας μέσω μιας αλληλουχίας άσχετων μεταξύ τους τυχαίων συμβάντων άλλαξε την πορεία της καριέρας και της ζωής σας. Εσείς γράφετε στο βιβλίο ότι απλά σταθήκατε πολύ τυχερός. Εγώ σκέφτηκα ότι στην περίπτωσή σας, ως ένας άνθρωπος που αφιέρωσε την ζωή του στην μελέτη του Σύμπαντος, επιβεβαιώνεται η ρήση του Πάολο Κοέλιο ότι το Σύμπαν συνωμότησε για να πετύχετε αυτό που επιθυμούσατε πολύ. Σκέφτηκα λάθος;

Μάλλον σκεφτήκατε λάθος (γέλια)! Το Σύμπαν ξέρετε δεν συνωμοτεί με κανέναν και για κανέναν! Το Σύμπαν δεν ενδιαφέρεται ποσώς για μένα ή οποιονδήποτε άλλον, γήινο ή εξωγήινο! Μας έχει γραμμένους «στα παλαιότερα των υποδημάτων του»! Για το Σύμπαν ολάκερος ο πλανήτης μας δεν είναι ούτε ένας κόκκος σκόνης! Γι’ αυτό παρ’ όλο που είμαι αντίθετος σε οποιουδήποτε είδους μοιρολατρία, πρέπει να δεχτώ ότι πολλές φορές στην πορεία της δικής μου, τουλάχιστον, εξέλιξης θεωρώ ότι η τύχη ήταν ένα σημαντικό στοιχείο της ζωής μου. Γιατί στην Αμερική είχα την ευκαιρία να αναλάβω σε μικρή ηλικία θέσεις που εδώ τότε θα χρειαζόμουν δεκαετίες, αν και τα πράγματα έχουν κι εδώ αλλάξει προς το καλύτερο σε σύγκριση με την δεκαετία του ’60. Έτυχε επίσης να είμαι στην κατάλληλη θέση, την κατάλληλη στιγμή, και να γνωρίσω τους κατάλληλους ανθρώπους που χρειάζονταν κάποιον σαν εμένα. Κάποια στιγμή θα γύριζα οπωσδήποτε στην Ελλάδα, έτυχε όμως αυτό να γίνει νωρίτερα και με καλύτερους για μένα όρους που οφείλονταν αποκλειστικά στην τύχη! Είτε έτσι όμως είτε αλλιώς πρέπει να σιγοντάρεις φυσικά και την τύχη σου, ενώ θέλω να πιστεύω, επίσης, ότι για να κρατηθεί κάποιος σε μία παρόμοια θέση επί τόσα χρόνια, όπως εγώ, πρέπει να διαθέτει και κάποιες αρετές! Κι αυτές οι αρετές πρέπει να αναγνωρίστηκαν αρχικά από την αείμνηστη Μαριάνθη Σίμου, την αδελφή του εθνικού μας ευεργέτη Ευγένιου Ευγενίδη, αλλά και από τους μετέπειτα προέδρους του Ιδρύματος Ευγενίδου.

Αλήθεια πείτε μας πώς φτάνατε στην συγγραφή του κάθε βιβλίου; Σας οδηγούσε η εποχή ή η ενστικτώδης απόδοση αυτού που πραγματικά ήθελε ο κόσμος να μάθει; Και τελικά πόσο χρόνο χρειάζεστε για την δημιουργία ενός βιβλίου;

Δεν υπάρχει τίποτα το ενστικτώδες στην επιλογή του θέματος ενός βιβλίου. Εξαρτάται από τα ερωτήματα που απασχολούν είτε εμένα είτε το ακροατήριο των ομιλιών που κάνω μία δεδομένη περίοδο. Κι αν αναρωτιέστε για το πόσο χρόνο χρειάζομαι για να γράψω ένα βιβλίο η απάντηση είναι «50 χρόνια»! Και το εννοώ απόλυτα, γιατί αυτού του είδους τα βιβλία δεν γράφονται από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά είναι αποτέλεσμα όλων των γνώσεων και των εμπειριών που έχουν αποκτηθεί στη διάρκεια μιας ολάκερης επαγγελματικής καριέρας, έστω κι αν η χρονική διάρκεια της διαμόρφωσης και καταγραφής ενός βιβλίου δεν απαιτεί παρά μερικούς μόνο μήνες.

Ετοιμάζετε το επόμενο βιβλίο σας; Τι θα πραγματεύεται και πότε να το περιμένουμε;

Αυτή τη φορά ετοιμάζουμε μία ολόκληρη σειρά 15 περίπου τετράχρωμων εικονογραφημένων βιβλίων 40-60 σελίδων με θέμα την Αστρονομία και γενικό τίτλο «Γιατί Παππού;». Θα γραφτούν με σκοπό να απαντήσω στις ερωτήσεις των εγγονιών μου και όλων των παιδιών 8-12 ετών. Το πρώτο βιβλίο θα είναι έτοιμο πριν από τα ερχόμενα Χριστούγεννα κι από εκεί κι έπειτα 2-3 βιβλία κάθε χρόνο. Και μετά βλέπουμε! Ξέρετε ο Άιζακ Άζιμοφ, που είναι ο συγγραφέας που θαυμάζω ιδιαίτερα και θα ‘θελα να του μοιάσω, έστω και στο ελάχιστο, έχει γράψει πάνω από 500 βιβλία. Εγώ θα ήμουν πανευτυχής εάν κατάφερνα να γράψω έστω 50!

π