Οι επισκέπτες άκουσαν τέσσερεις διακεκριμένους επιστήμονες να μιλούν τόσο για την ιστορική αποστολή που έστειλε για πρώτη φορά ανθρώπους στο φεγγάρι αλλά και για τις αποστολές που θα πραγματοποιηθούν τα επόμενα χρόνια τόσο στην Σελήνη όσο και σε άλλους πλανήτες και δορυφόρους του Ηλιακού μας συστήματος. Τα όσα ανέφεραν τόσο στην ομιλία τους όσο και λίγη ώρα νωρίτερα σε συζήτηση που διοργανώθηκε για λογαριασμό της ιστοσελίδας του Ιδρύματος Ευγενίδου παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Σημειώνεται ότι την εκδήλωση συντόνισε ο Επίτιμος Διευθυντής του Πλανηταρίου κος Διονύσης Σιμόπουλος, ο μοναδικός Έλληνας, που ως ανταποκριτής, βρέθηκε στο Ακρωτήριο Canaveral για να παρακολουθήσει την εκτόξευση του Apollo 11.

Ακολουθούν αποσπάσματα των όσων είπαν οι τέσσερεις διακεκριμένοι επιστήμονες για την ιστορική αποστολή Apollo 11. 

«Βομβαρδίζαμε» την Σελήνη για να την μάθουμε

Δρ. Θανάσης Οικονόμου

Μπορεί ο Τζον Κένεντι να αποφάσισε να στείλουμε ανθρώπους στην Σελήνη, αλλά όταν το ανακοίνωσε η αλήθεια είναι ότι δεν γνωρίζαμε απολύτως τίποτε για το φεγγάρι. Δεν είχαμε καμία πληροφορία που να μας βοηθά να οργανώσουμε σωστά και με ασφάλεια μία επανδρωμένη αποστολή εκεί. Έπρεπε λοιπόν να την μάθουμε και μάλιστα πολύ γρήγορα. Γι’ αυτό πριν το πρόγραμμα Apollo οργανώθηκε το πρόγραμμα Surveyor που είχε ως σκοπό να στείλουμε διαστημοσυσκευές στην επιφάνεια της Σελήνης για να συλλέξουμε πληροφορίες. Συμμετείχα στο πρόγραμμα αυτό. Αρχικά στέλναμε σκάφη στην Σελήνη, τα οποία έπρεπε να ρίχνουν πάνω τις ειδικές βολίδες για να δούμε ορισμένα πράγματα. Ήταν, σκεφτείτε, μία διαδικασία παρόμοια με το παιχνίδι με τα βελάκια, μόνο που αντί για τον στρογγυλό πίνακα, ο στόχος ήταν η Σελήνη. Εκεί δεν είχαμε μεγάλη επιτυχία. Στείλαμε 9 τέτοια σκάφη, αλλά μόλις τα τρία κατάφεραν να χτυπήσουν τον στόχο. Στην συνέχεια στείλαμε σκάφη για να δοκιμάσουμε τις συνθήκες προσέγγισης του φυσικού μας δορυφόρου και το πώς μπορεί να προσεδαφιστεί ομαλά ένα σκάφος εκεί, καθώς και κάποια όργανα μελέτης της Σελήνης. Μάλιστα με την ομάδα μου φτιάξαμε ένα από τα πρώτα τέτοια όργανα, ένα είδος φασματογράφου, που συνέλεξε στοιχεία για την χημική σύσταση της Σελήνης. Θυμάμαι έντονα την ημέρα της προσσελήνωσης. Ήμουν στο Σικάγο και εγώ, κολλημένος στην οθόνη της τηλεόρασης, παρακολουθώντας την ζωντανή μετάδοση. Η αγωνία όσων παρακολουθούσαμε μαζί την μετάδοση έγινε πολύ έντονη τις στιγμές που η σεληνάκατος βγήκε εκτός πορείας. Η ανάσα όλων μας είχε κυριολεκτικά κοπεί μέχρι να επέμβει τελικά ο Νηλ Άρμστρονγκ και να κάνει την προσσελήνωση χειροκίνητα.

Ο Δρα Θανάσης Οικονόμου είναι πολυβραβευμένος καθηγητής αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο και ερευνητής στη NASA. Το όνομά του έχει συνδεθεί με τρεις ρομποτικές διαπλανητικές αποστολές: την MarsExplorationRovers, την αποστολή Cassini στον Κρόνο και την αποστολή Rosettaστον κομήτη 67Ρ/Churyumov-Gerasimenko. Συμμετείχε επίσης στην αποστολή Stardust και στην Stardust-NEXT. Επίσης, δημιούργησε το Άλφα Proton, ένα φασματόμετρο ακτίνων Χ, που εκτέλεσε με επιτυχία την πρώτη χημική ανάλυση των βράχων του Άρη με το MarsPathfinder το 1997.

Πρέπει να γίνουν βάσεις στην Σελήνη, αλλά νέο «σπίτι» αναζητούμε αλλού

Δρ. Ανεζίνα Σολομωνίδου

Νομίζω ότι η συνολική προσφορά της αποστολής Apollo 11, δηλαδή της αποστολής ενός σκάφους που μπήκε σε τροχιά, ήταν ότι κατέβηκαν άνθρωποι που πήραν υλικό και το έφεραν πίσω στην Γη προς εξέταση. Αυτό δείχνει την ικανότητα του ανθρώπου να φτάσει στο αξεπέραστο, στο ακατόρθωτο, στο όνειρο ουσιαστικά. Θεωρητικά μπορεί να υπήρχαν οι δυνατότητες να τα καταφέρουμε, αλλά η θεωρία από την πράξη απείχε εκείνη την εποχή και το ότι τελικά συνέβη είναι ένα από τα σπουδαιότερα γεγονότα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Μπορεί τεχνολογικά να μην ήμασταν έτοιμοι εκείνη την στιγμή να πάμε στην Σελήνη, αλλά αποδείχτηκε ότι όταν υπάρχει συλλογική προσπάθεια στην κατεύθυνση του «πάμε να σπάσουμε τα όρια», μπορούμε τελικά να κάνουμε πραγματικότητα αυτό που στην αρχή μόνο φανταζόμαστε. Το γεγονός ότι το πρόγραμμα Apollo και η επιτυχής κατάληξή του ήταν ένα προϊόν του Ψυχρού Πολέμου είναι σίγουρα η σκοτεινή πλευρά της όλης ιστορίας και προσωπικά επιλέγω να ξεχνάω ότι όλα συνέβησαν για πολιτικούς, οικονομικούς αλλά και εγωιστικούς λόγους, επειδή η επιτυχία έφερε μαζί της πολύ μεγάλη νέα γνώση αλλά και την ελπίδα για κάτι καλύτερο. Πιστεύω ότι θα καταφέρναμε να πάμε στην Σελήνη, αλλά σίγουρα όχι τόσο γρήγορα όσο χρειάστηκε από την εξαγγελία του Κένεντι μέχρι την υλοποίησή της. Θα το καταφέρναμε αργά ή γρήγορα, επειδή ο άνθρωπος έχει την ανάγκη να τοποθετηθεί κάπου στο Σύμπαν και παράλληλα διαθέτει την έμφυτη ανάγκη της εξερεύνησης.

Το πρόγραμμα Apollo δεν θα έπρεπε να διακοπεί και μάλιστα έτσι απότομα όπως συνέβη. Πιθανώς θα μπορούσε να αλλάξει η στρατηγική και να μην είναι η Σελήνη αυτοσκοπός και ο μόνος στόχος, γιατί το πρόγραμμα αυτό μας βοήθησε να μάθουμε πληροφορίες πάνω στις οποίες βασιστήκαμε για να πάμε στην συνέχεια σε άλλους κόσμους. Όχι βέβαια με φυσική ανθρώπινη παρουσία, αλλά με την αποστολή σπουδαίων διαστημοσυσκευών.

Στο ερώτημα της μετοίκησης στην Σελήνη νομίζω ότι επειδή με τα μέχρι τώρα στοιχεία δεν φαίνεται να υπάρχει καμία δυνατότητα ανάπτυξης και συντήρησης της ζωής αλλά ούτε και οι απαραίτητες πλουτοπαραγωγικές πηγές, δεν θα έλεγα ότι είναι καλή ιδέα να προσπαθήσουμε να πάει ο άνθρωπος να ζήσει εκεί. Είναι νομίζω πιο ρεαλιστικό να φτιάξουμε βάσεις ως ένα βήμα για ανατροφοδότηση, για συλλογή νέων πληροφοριών ή για τοποθέτηση στην επιφάνειά τους τηλεσκοπίων που λόγω των συνθηκών της Σελήνης θα μπορούν να παρατηρούν πιο καθαρά και πιο μακριά το Σύμπαν από ό,τι τα επίγεια τηλεσκόπια.

Η ζωή αλλού

Την δυνατότητα μετοίκησης την αναζητούμε σε άλλους κόσμους, στους παγωμένους ωκεανούς (των δορυφόρων) του εξωτερικού Ηλιακού συστήματος, όπου γνωρίζουμε ότι υπάρχουν τέτοιες προϋποθέσεις. Δυστυχώς η αρνητική πλευρά εδώ είναι η μεγάλη απόσταση που μας χωρίζει από αυτούς τους κόσμους. Τέτοιοι κόσμοι είναι τα παγωμένα φεγγάρια του Κρόνου και του Δία όπως η Ευρώπη, ο Γανυμήδης και ο Εγκέλαδος. Στο ερώτημα ποιο θα είναι το επόμενο βήμα αν εντοπίσουμε κάποιες μορφές ζωής σε αυτούς τους κόσμους ή κάπου αλλού δεν μπορούμε να το απαντήσουμε έτσι εύκολα. Όταν η πιθανότητα να πατήσει ο άνθρωπος στο φεγγάρι ήταν δεδομένη και φαινόταν πλέον θέμα χρόνου, κανείς δεν μπορούσε να απαντήσει ποιο θα είναι το επόμενο βήμα. Οι επιπτώσεις που είχε στην αντίληψή μας όταν τελικά πήγαμε στην Σελήνη ήταν απρόβλεπτες. Το ίδιο θα συμβεί και όταν ανακαλύψουμε ζωή σε κάποιον άλλο κόσμο μακριά από την Γη. Τα μοντέλα που έχουμε στην διάθεσή μας δείχνουν ότι σε κάποια από αυτά τα παγωμένα φεγγάρια υπάρχει κάποιου είδους ζωή. Όταν όμως την ανακαλύψουμε, νομίζω ότι θα αλλάξει συνολικά η αντίληψή μας ως προς την ύπαρξη, αν είμαστε μόνοι μας στο Σύμπαν, πώς δημιουργήθηκε η ζωή στην Γη, πώς μπορούμε να φτάσουμε σε άλλα ουράνια σώματα που έχουν ζωή και να υπάρχουμε και εμείς εκεί, τι θα πει «εμείς» κ.λπ. Ανοίγει εκτός από το επιστημονικό και ένα τεράστιο φιλοσοφικό ζήτημα.

 

Η Δρ.  Ανεζίνα Σολωμονίδου, είναι γεωλόγος με εξειδίκευση στις Πλανητικές Επιστήμες. Η διδακτορική της διατριβή είχε ως θέμα την Αστροβιολογία και Γεωλογία των δορυφόρων Τιτάνα και Εγκέλαδου. Από το 2014 εργάζεται στο Jet Propulsion Laboratory (JPL) της NASA ως ερευνήτρια της αποστολής Cassini, ενώ από τις αρχές του 2018, παράλληλα με τη NASA, εργάζεται στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) προετοιμάζοντας μία νέα αποστολή στο εξωτερικό Ηλιακό σύστημα (JUICE).

Γυναίκα θα πατήσει πρώτη στην Σελήνη αυτή την φορά

Δρ. Νικόλαος Πασχαλίδης

Η απόφαση της NASA για επιστροφή του ανθρώπου στην Σελήνη με υποχρεώνει να συμμετέχω εκ της θέσεώς μου στην οργάνωση και προετοιμασία της προσπάθειας αυτής, αλλά επιπλέον μου δίνει την δυνατότητα να επιστρέψω και στην ειδικότητά μου ως μηχανικού, για να συμβάλλω με διπλή ιδιότητα σε όσα πρόκειται να γίνουν. Θα πρέπει να σας πω αρχικά ότι το νέο αυτό πρόγραμμα που θα διαδεχθεί το πρόγραμμα Απόλλων έχει πάρει το όνομα της δίδυμης αδερφής του, της Άρτεμης, και δεν είναι τυχαία αυτή η επιλογή, αφού έχει αποφασισθεί ότι στην αποστολή με την οποία θα επιστρέψουμε στην Σελήνη όχι μόνο θα υπάρχει και γυναίκα αστροναύτης, αλλά θα είναι εκείνη που θα βγει πρώτη από το σκάφος και θα πατήσει το έδαφος του φυσικού μας δορυφόρου. Βέβαια για να συμβεί αυτό θα πρέπει πρώτα να υπάρξει μία σειρά από προετοιμασίες, με κυριότερη την δημιουργία ενός διαστημικού σταθμού που θα βρίσκεται σε τροχιά γύρω από την Σελήνη, ενός σταθμού στα πρότυπα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού. Ο σταθμός αυτός αποφασίστηκε ότι θα βρίσκεται σε μία ελλειπτική τροχιά τέτοια ώστε η απόστασή του από την Σελήνη να εξασφαλίζει την σχετικά εύκολη μετάβαση από αυτόν στην επιφάνεια, αλλά ταυτόχρονα να είναι και το ίδιο εύκολη η προσεγγίσιμη από την Γη. Με απλά λόγια, να μην είναι σε ένα σημείο που θα καθιστούσε δύσκολη και επικίνδυνη την κατάβαση στην Σελήνη, αλλά ούτε τόσο κοντά ώστε να είναι πολύ δύσκολο να φτάσει σε αυτήν ένα σκάφος από την Γη. Υπάρχουν βέβαια πολλά θέματα που περιμένουν την λύση τους αν θέλουμε να δημιουργήσουμε κάποιες βάσεις και χώρους όπου θα φιλοξενηθούν με ασφάλεια οι άνθρωποι στο εξαιρετικά αφιλόξενο και επικίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία περιβάλλον της Σελήνης. Παραδείγματος χάριν, για να είναι ασφαλής ο άνθρωπος από την ηλιακή και κοσμική ακτινοβολία, θα πρέπει να διαμένει σε οικήματα που θα έχουν τοιχώματα από τσιμέντο ή άλλο ανάλογο υλικό πάχους τουλάχιστον τριών μέτρων. Πόσο εύκολα θα γίνει αυτό στην Σελήνη; Υπάρχει σε εξέλιξη η υλοποίηση της ιδέας να κατασκευάζονται κατοικίες με τρισδιάστατους εκτυπωτές χρησιμοποιώντας σεληνιακά υλικά, αλλά θα πρέπει να δούμε αν τελικά θα είναι εφαρμόσιμη.

 

Ο Δρ. Νικόλαος Πασχαλίδης, είναι Ανώτερος Επιστημονικός Υπεύθυνος Τεχνολογικής Ανάπτυξης στο τμήμα HSD (Heliophysics Science) στο Kέντρο Εκτόξευσης Goddard της ΝASA (GSFC). Παράλληλα o Δρ. Πασχαλίδης είναι Διευθυντής Τεχνολογίας για το HSD και βοηθός Διευθυντής Τεχνολογίας στο NASA/GSFC. Πρωτοστατεί σε θέματα καινοτόμων τεχνολογιών, εργαλείων και μεθόδων για τις αποστολές της NASA. Συντονίζει το πρόγραμμα IRAD του HSD, ενώ συμμετέχει και στον στρατηγικό σχεδιασμό και την ανάπτυξή του.

Δεν θα αποικίσουμε τον Άρη

Δρ. Σταμάτης Κριμιζής

Οι συνάδελφοί μου μίλησαν για το τι συνέβη και τι θα συμβεί στην Σελήνη. Εγώ θα μιλήσω για τον επόμενο μεγάλο στόχο του ανθρώπου, τον Άρη. Ακούγονται και γράφονται πολλά για την παρουσία του ανθρώπου εκεί και θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ορισμένα πράγματα. Σύμφωνα με τους υπάρχοντες σχεδιασμούς, τεχνολογικά θα είμαστε έτοιμοι για μία επανδρωμένη αποστολή στα τέλη της δεκαετίας του 2030. Ακόμη και αν πάρουμε ως υπόθεση εργασίας ότι πράγματι θα είναι έτσι τα πράγματα, τα εμπόδια για την πραγματοποίηση επανδρωμένων αποστολών στον Άρη είναι πολλά και δύσκολα μπορούν να ξεπεραστούν. Κατ’ αρχάς πρέπει να μιλήσουμε για το κόστος. Το μίνιμουμ ποσό που θα απαιτήσει μία επανδρωμένη αποστολή είναι 400 δισ. δολάρια. Αυτό από μόνο του είναι πιστεύω ένα ποσό που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει καμία διαστημική υπηρεσία ούτε φυσικά μόνη της, αλλά ούτε και σε συνεργασία με άλλες. Η δική μου εκτίμηση μάλιστα είναι ότι το τελικό ποσό για αυτή την πρώτη επανδρωμένη αποστολή θα αγγίξει το ένα τρισ. δολάρια, οπότε κατά πάσα πιθανότητα το εγχείρημα για μία επανδρωμένη αποστολή στο κοντινό μέλλον δεν μοιάζει εφικτό από οικονομικής άποψης.

Το ταξίδι

Αλλά ας πάρουμε και πάλι ως υπόθεση εργασίας ότι βρίσκεται κάποιος τρόπος να αντιμετωπιστεί το κόστος. Θα πρέπει επίσης να βρεθεί τρόπος να αντιμετωπιστούν τα πολλά προβλήματα υγείας που θα προκύψουν από το ταξίδι στο πλήρωμα. Κατ’ αρχάς να πούμε ότι το παρθενικό ταξίδι στον Άρη θα διαρκέσει περίπου χίλιες μέρες. Είναι οι περίπου 600 μέρες για το ταξίδι (αλέ-ρετούρ) και οι περίπου 300 μέρες παραμονής του πληρώματος στον Άρη. Οι μέχρι τώρα σχετικές μελέτες έχουν καταγράψει μία σειρά από προβλήματα που θα αντιμετωπίσει το πλήρωμα σε αυτό το ταξίδι. Μιλάμε μόνο για καταγραφή και όχι ακόμη για πιθανές λύσεις και μάλιστα καταγραφή βάσει όσων δεδομένων ήδη γνωρίζουμε από άλλες διαστημικές αποστολές και κυρίως από την παραμονή των αστροναυτών στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.

Είναι βέβαιο ότι θα προκύψουν και άλλα προβλήματα που δεν γνωρίζουμε και που δεν θα μπορούμε εύκολα να προβλέψουμε πριν ξεκινήσει η αποστολή.

Ας δούμε τι γνωρίζουμε. Έχει διαπιστωθεί ότι η παραμονή του ανθρώπου στις διαστημικές συνθήκες, προκαλεί ανάμεσα στα άλλα σοβαρές απώλειες στην οστέινη μάζα. Οι αστροναύτες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό γυμνάζονται εντατικά καθημερινά για να περιορίσουν αυτή την ζημιά, αλλά παρόλα αυτά δεν καταφέρνουν να εξισορροπήσουν την κατάσταση. Αντιμετωπίζουν και άλλα μυοσκελετικά προβλήματα, γι’ αυτό και όταν επιστρέφουν θα έχετε δει ότι δεν μπορούν να σταθούν όρθιοι και για ένα διάστημα κινούνται σε αναπηρικά αμαξίδια. Στο ταξίδι στον Άρη το πρόβλημα αυτό θα είναι κατά πολύ μεγαλύτερο. Αν στον Διαστημικό Σταθμό που παραμένουν για λίγους μήνες οι αστροναύτες χάνουν σημαντικό μέρος της οστέινης μάζας τους, τι θα τους συμβεί στις ακόμη πιο δύσκολες συνθήκες του ταξιδιού στον Άρη που θα διαρκέσει τρία χρόνια; Πώς άραγε μπορεί να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα;

Επίσης είναι δεδομένο πως όλα τα μέλη του πληρώματος, όταν με το καλό επιστρέψουν, θα έχουν καταρράκτη και θα πρέπει να τον αντιμετωπίσουν αμέσως χειρουργικά. Ένα επίσης μεγάλο ζήτημα που πρέπει να δουν οι ειδικοί πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί είναι αυτό της συνύπαρξης ενός αριθμού ανθρώπων σε τόσο μικρό χώρο για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και σε τέτοια απόσταση από την Γη. Τα ψυχολογικά προβλήματα και οι δυναμικές που θα προκληθούν από αυτές τις συνθήκες και την απομόνωση δεν είναι εύκολο να προβλεφθούν και να αντιμετωπιστούν. Πολλοί κάνουν λόγο όχι απλά για μία επίσκεψη στον Άρη αλλά για εποικισμό. Εγώ θεωρώ αδύνατο με τις σημερινές τουλάχιστον οικονομικές και τεχνικές συνθήκες να υπάρξει εποικισμός του Άρη. Μία επίσκεψη μετά από αρκετά χρόνια, ναι, είναι πιθανό και εφικτό να συμβεί, αλλά μέχρι εκεί.

 

Ο Δρ. Σταμάτης Κριμιζής, είναι Ακαδημαϊκός–Διαστημικός Επιστήμονας με διακεκριμένη επαγγελματική σταδιοδρομία ως πρωτοπόρος ερευνητής, αλλά και εκπαιδευτικός. Έχει συμμετάσχει σε ορισμένα από τα σπουδαιότερα διαστημικά προγράμματα της NASA, αλλά και της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας.

Μπορείτε να παρακολουθήσετε τα βιντεοσκοπημένα μέρη της εκδήλωσης, πατώντας παρακάτω στην επιλογή "ΟΛΑ ΤΑ VIDEOS"

π