Όταν στις 29 Ιουλίου 1958 ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Dwight Eisenhower υπέγραφε την ίδρυση της Εθνικής Αεροναυτικής και Διαστημικής Υπηρεσίας, της γνωστής σε όλους NASA, δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ότι 11 μόλις χρόνια αργότερα η θρυλική αυτή διαστημική υπηρεσία θα κατάφερνε να στείλει αστροναύτες στην επιφάνεια της Σελήνης.

Στο μέσον του Ψυχρού Πολέμου, του σκληρού και αδυσώπητου ανταγωνισμού μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων της εποχής, οι Σοβιετικοί είχαν ήδη καταφέρει στις 4 Οκτωβρίου 1957 ένα καίριο πλήγμα στο γόητρο των ΗΠΑ, όταν εκτόξευσαν με επιτυχία τον Sputnik 1, τον πρώτο τεχνητό δορυφόρο που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη.

Η εντυπωσιακή επιτυχία των Σοβιετικών, που για πολλούς Αμερικανούς ισοδυναμούσε μ’ ένα διαστημικό Pearl Harbor, είναι βέβαιο ότι επέσπευσε την ίδρυση της NASA, μεταφέροντας παράλληλα τον Ψυχρό Πόλεμο στο Διάστημα.

Είναι εξίσου βέβαιο ότι αυτή η αμερικανοσοβιετική διελκυστίνδα για την κατάκτηση του διαστήματος οδήγησε σε σημαντικές επιστημονικές ανακαλύψεις και τεχνολογικές καινοτομίες, επιτρέποντας, για πρώτη φορά στην ιστορία, την εξερεύνηση του διαστήματος, καθώς και τη διεύρυνση των ορίων της γνώσης μας για το Σύμπαν και τα φυσικά φαινόμενα καθόλη τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, που για το λόγο αυτό δικαίως ονομάστηκε Εποχή του Διαστήματος.

Σ’ αυτήν τη διαστημική περιπέτεια η συνεισφορά της NASA υπήρξε καταλυτική και ανεκτίμητη. Είναι πραγματικά αδύνατο σε ένα μικρό άρθρο όπως αυτό να παρουσιαστούν διεξοδικά 50 χρόνια κορυφαίων διαστημικών εξερευνήσεων και επιστημονικών ανακαλύψεων, γι' αυτό και θα περιοριστούμε σε μία λακωνική αναγκαστικά αναφορά μερικών οροσήμων της NASA, τα οποία θα παρουσιαστούν σε τρεις βασικές ενότητες: Επανδρωμένες Διαστημικές Πτήσεις, Εξερεύνηση Ηλιακού Συστήματος και Αστρονομία και Αστροφυσική.

Επανδρωμένες Διαστημικές Πτήσεις

Αναμφίβολα, κορυφαίο ορόσημο των επανδρωμένων πτήσεων αποτελεί η αποστολή αστροναυτών στην επιφάνεια της Σελήνης, στόχο που ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Kennedy είχε ήδη θέσει από το 1961 στην ιστορική ομιλία του προς το Αμερικανικό Κογκρέσο.

Οι διαστημικές αποστολές Mercury και Gemini (1961-1966) που προηγήθηκαν είχαν ήδη προετοιμάσει το έδαφος παρέχοντας τις απαραίτητες αποδείξεις ότι ένας αστροναύτης θα μπορούσε με σχετική ευκολία και αποδοτικότητα να εργαστεί εκτός της διαστημοσυσκευής του και πραγματοποιώντας πειραματικές προσεγγίσεις διαστημοσυσκευών σε τροχιά.

Εντέλει, οι αστροναύτες Neil Armstrong και Buzz Aldrin έκαναν το πρώτο μικρό βήμα τους στην επιφάνεια της Σελήνης, που αποτέλεσε ένα γιγάντιο άλμα για την ανθρωπότητα τον Ιούλιο του 1969.

Το 1975, τρία χρόνια μετά την πτήση του Apollo 17, της τελευταίας επανδρωμένης αποστολής στη Σελήνη, ο ανταγωνισμός Σοβιετικών και Αμερικανών για την κατάκτηση του διαστήματος τελείωσε με την πραγματοποίηση της πρώτης αμερικανοσοβιετικής επανδρωμένης πτήσης Apollo-Soyuz.

Ως δεύτερο σημαντικό ορόσημο στην πραγματοποίηση επανδρωμένων διαστημικών πτήσεων αξίζει να αναφερθεί το πρόγραμμα των διαστημικών λεωφορείων. Το πρώτο ταξίδι αυτών των νέων και επαναχρησιμοποιήσιμων διαστημικών σκαφών πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 1981 από το Columbia.

Η συνεισφορά των διαστημικών λεωφορείων, παρόλη την τραγική καταστροφή των Challenger και Columbia, που κόστισε τη ζωή σε 14 συνολικά αστροναύτες, υπήρξε ανεκτίμητη, αφού χάρη σ’ αυτά τέθηκαν σε τροχιά σημαντικοί διαστημικοί σταθμοί και τηλεσκόπια, όπως για παράδειγμα οι Galileo, Magellan, Chandra και Hubble.

Κλείνοντας την ενότητα αυτή, αξίζει να αναφερθεί η συλλογική προσπάθεια Αμερικής, Ρωσίας, Ευρώπης, Ιαπωνίας και Καναδά για την κατασκευή του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού ISS (International Space Station), ο οποίος με τη μεταφορά και την τοποθέτηση του εργαστηρίου Columbus το Φεβρουάριο 2008 είναι κατά 60% ολοκληρωμένος.

Γεγονός αποτελεί ότι τέτοιες εξερευνητικές αποστολές που εξάπτουν τη φαντασία και προκαλούν το θαυμασμό, όπως αυτές του διαστημικού προγράμματος Apollo, δεν πραγματοποιούνται πια.

Και όμως, βασικός στόχος των μελλοντικών επανδρωμένων διαστημικών πτήσεων της NASA, οι οποίες έχουν ήδη αρχίσει να σχεδιάζονται, είναι η επιστροφή αστροναυτών στη Σελήνη μέχρι το 2020 και η κατασκευή διαστημικής βάσης στη Σελήνη μέχρι το 2024, η οποία θα χρησιμοποιηθεί και ως το εφαλτήριο για την επόμενη μεγάλη περιπέτεια του διαστήματος, που δεν είναι άλλη από την αποστολή αστροναυτών στον πλανήτη Άρη.

Εξερεύνηση Ηλιακού Συστήματος

Στη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών η NASA εκτόξευσε μεγάλο αριθμό ρομποτικών διαστημοσυσκευών για την εξερεύνηση του Ηλιακού μας Συστήματος και τη διεύρυνση των γνώσεών μας για τους πλανήτες και τους δορυφόρους του.

Ξεκινώντας και πάλι από το πλησιέστερο σε μας ουράνιο σώμα, στη διάρκεια της δεκαετίας του ‘60 η NASA πραγματοποίησε τις πρώτες εξερευνητικές αποστολές προς το φυσικό μας δορυφόρο με τις αποστολές Ranger, Lunar Orbiter και Surveyor, βασικός στόχος των οποίων ήταν να προλειάνουν το έδαφος για τις επανδρωμένες αποστολές που θα ακολουθούσαν.

Παράλληλα, με τη σειρά των διαστημοσυσκευών Mariner και τις αποστολές Pioneer-Venus και Magellan, οι επιστήμονες και οι μηχανικοί της NASA άρχισαν σιγά-σιγά να «κοιτούν» πιο μακριά, προς την Αφροδίτη, τη δίδυμη αδελφή της Γης, όπως ήταν τότε γνωστή.

Σε συνδυασμό όμως με τις ρωσικές αποστολές Venera οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν ότι ο πλανήτης αυτός έμοιαζε περισσότερο με την κόλαση του Δάντη. Ακόμη πιο μακριά, ο πλανήτης Άρης, ο θρυλικός κόκκινος πλανήτης, περίμενε κι αυτός υπομονετικά με τη σειρά του την πρώτη διαστημοσυσκευή που θα τον επισκεπτόταν. Η αρχή έγινε το 1964 με τη διαστημοσυσκευή Mariner 4.

Περίπου 12 χρόνια αργότερα οι διαστημοσυσκευές Viking 1 και 2 κατάφεραν να προσεδαφιστούν στην επιφάνειά του, επίτευγμα που επαναλήφθηκε το 1997, όταν η διαστημοσυσκευή Pathfinder και το ρομποτικό αυτοκινούμενο όχημα Sojourner μας έστειλαν από την επιφάνεια του κόκκινου πλανήτη εντυπωσιακές φωτογραφίες.

Παράλληλα, τα δύο τροχιακά παρατηρητήρια Mars Global Surveyor και Mars Odyssey με τα δεδομένα που συνέλεξαν αποκάλυψαν ενδείξεις για την ύπαρξη νερού κατά το παρελθόν στην επιφάνειά του.

Η εξερεύνηση του κόκκινου πλανήτη συνεχίστηκε με τα ρομποτικά οχήματα Spirit και Opportunity, τα οποία ακόμα και σήμερα διατρέχουν την επιφάνειά του, συμβάλλοντας στην προετοιμασία για μια μελλοντική επανδρωμένη αποστολή.

Επόμενο ορόσημο στην εξερεύνηση του Ηλιακού μας Συστήματος αποτελεί αναμφίβολα η αποστολή διαστημοσυσκευών για τη μελέτη των γιγάντιων αέριων πλανητών (Δία, Κρόνου, Ουρανού και Ποσειδώνα), που ξεκίνησε στα μέσα περίπου της δεκαετίας του ‘70 με τις διαστημοσυσκευές Pioneer 10 και 11, οι οποίες πραγματοποίησαν τις πρώτες αναγνωριστικές αποστολές προς το Δία και τον Κρόνο.

Τη σκυτάλη έλαβαν στη συνέχεια οι θρυλικές διαστημοσυσκευές Voyager 1 και 2, οι οποίες σήμερα, περίπου 30 χρόνια αργότερα, βρίσκονται στις παρυφές του Ηλιακού μας Συστήματος, οδεύοντας ολοταχώς προς το κενό του μεσοαστρικού διαστήματος.

Η αποστολή Galileo (1995-2003), που ακολούθησε, επικεντρώθηκε στη μελέτη του Δία, ενώ από το 2004 και σε συνεργασία με την ESA, την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία, η διπλή διαστημοσυσκευή Cassini/Huygens πολλαπλασίασε τις γνώσεις μας για τον Κρόνο και το δορυφόρο του Τιτάνα.

Αστρονομία και Αστροφυσική

Η συνεισφορά της NASA στην αποκάλυψη των μυστικών του Σύμπαντος είναι πραγματικά ανεκτίμητη. Με τα 4 μεγάλα παρατηρητήρια που έχει θέσει σε τροχιά, το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Hubble (1990-), το Παρατηρητήριο Ακτίνων γ Compton (1991-2000), το Τηλεσκόπιο Ακτίνων Χ Chandra (1999-) και το Υπέρυθρο Τηλεσκόπιο Spitzer (2004-), μελέτησε το Σύμπαν σε διαφορετικά μήκη κύματος ταξιδεύοντάς μας στα πέρατα του χώρου και του χρόνου, φωτογραφίζοντας γαλαξίες δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά, εντοπίζοντας κολοσσιαίες μαύρες τρύπες και αποκαλύπτοντας εν γένει ένα νέο, αόρατο, παράξενο όσο και βίαιο Σύμπαν.

Πολύ περισσότερο, με την εκτόξευση, το 1989, του Εξερευνητή Κοσμικού Υποβάθρου (Cosmic Background Explorer) και του Ανιχνευτή Μικροκυματικής Ανισοτροπίας Wilkinson (Wilkinson Microwave Anisotropy Probe) το 2001, ένα νέο παράθυρο στη μελέτη του αρχέγονου Σύμπαντος άνοιξε συμβάλλοντας αποφασιστικά στην αποκάλυψη πολλών από τα μυστικά του και αποκαλύπτοντας πτυχές της κοσμικής του εξέλιξης από τη στιγμή σχεδόν της Μεγάλης Έκρηξης μέχρι σήμερα.

Μ’ αυτό το πνεύμα εξερεύνησης και επιστημονικής διερεύνησης τα επόμενα 50 χρόνια της NASA αναμένονται εξίσου συναρπαστικά.

π