Ευρωπαίοι αστρονόμοι ανακάλυψαν πρόσφατα το πιο απόμακρο κβάζαρ που έχει εντοπιστεί ποτέ. Δηλαδή ένα παράξενο «αντικείμενο» στο κέντρο ενός ενεργητικού και απόμακρου γαλαξία, το οποίο κάθε δευτερόλεπτο ακτινοβολεί ενέργεια αντίστοιχη με αυτήν που ακτινοβολούν χίλιοι γαλαξίες.

Η ενέργεια που ακτινοβολεί ένα κβάζαρ εξαρτάται από το μέγεθος της υπερμεγέθους μαύρης τρύπας στο κέντρο του, καθώς και από τον ρυθμό με τον οποίο «καταπίνει» την ύλη που την περιβάλλει.

Η ανακάλυψη αυτή, που πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια του Υπέρυθρου Τηλεσκοπίου της Μεγάλης Βρετανίας στη Χαβάη και επιβεβαιώθηκε χάρη στις παρατηρήσεις και άλλων τηλεσκοπίων, όπως το Gemini North στη Χαβάη και το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου, μας μεταφέρει στα βάθη του χώρου και του χρόνου σε μια εποχή που το Σύμπαν ήταν ακόμη νέο.

Σε μια εποχή όπου, μόλις 770 εκατομμύρια χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, μια κολοσιαία μαύρη τρύπα εξέπεμψε το εκτυφλωτικό της φως, το οποίο ταξίδευε στο Διάστημα για 13 δισεκατομμύρια χρόνια μέχρι να ανιχνευτεί από τα επίγεια τηλεσκόπια που προαναφέραμε.

Οι μαύρες τρύπες είναι παράξενα ουράνια σώματα με βαρυτική έλξη τόσο ισχυρή, ώστε πέρα από μια συγκεκριμένη περιοχή που οριοθετεί ο επονομαζόμενος ορίζοντας γεγονότων της, τίποτε δεν μπορεί να διαφύγει από τη βαρυτική της έλξη, ούτε καν το φως. Γι’ αυτό και ίσως να ακούγεται παράδοξο το γεγονός ότι μια μαύρη τρύπα εκπέμπει ακτινοβολία.

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κανένα παράδοξο, και αυτό που συμβαίνει είναι το εξής: η μαύρη τρύπα περιβάλλεται από αέρια και σκόνη τα οποία, καθώς έλκονται από την αδυσώπητη βαρυτική της έλξη, στροβιλίζονται όλο και πιο γρήγορα, συμπιέζονται και θερμαίνονται σε εκατομμύρια βαθμούς Κελσίου, προτού χαθούν για πάντα πίσω από τον ορίζοντα γεγονότων της.

Όπως και μια κοινή λάμπα πυρακτώσεως ακτινοβολεί επειδή το νήμα της θερμαίνεται, τα αέρια που στροβιλίζονται γύρω από τη μαύρη τρύπα θερμαίνονται σε τόσο μεγάλες θερμοκρασίες που εκπέμπουν τεράστιες ποσότητες ακτινοβολίας, η οποία απελευθερώθηκε, όπως είπαμε, πριν από περίπου 13 δισεκατομμύρια χρόνια.

Σύμφωνα με τους αστρονόμους της σχετικής μελέτης, που δημοσιεύθηκε στις 30 Ιουνίου στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό Nature, η φωτεινότητα του αρχέγονου αυτού κβάζαρ είναι ισοδύναμη με τη φωτεινότητα 63 τρισεκατομμυρίων ήλιων!

Προκειμένου όμως ένα κβάζαρ να έχει αυτή την απίστευτη φωτεινότητα, η μαύρη τρύπα που το «πυροδοτεί» θα πρέπει να έχει μάζα 2 δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου ή 500 φορές μεγαλύτερη από την υπερμεγέθη μαύρη τρύπα του Γαλαξία μας. Κι αυτό, σύμφωνα με τις γνώσεις μας, είναι πραγματικά παράδοξο.

Γιατί, όπως εξηγεί ο αστροφυσικός Daniel Mortlock του Imperial, δεν γνωρίζουμε ακόμη πώς είναι δυνατό να σχηματίστηκε μια τόσο μεγάλη μαύρη τρύπα σε ένα τόσο μικρό, για τα κοσμολογικά δεδομένα, χρονικό διάστημα.

Με άλλα λόγια, σύμφωνα με τα όσα γνωρίζουμε, αυτή η μαύρη τρύπα, που είχε ήδη σχηματιστεί κάπου 770 εκατομμύρια χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, έχει πολύ μεγάλη μάζα για να έχει καταφέρει να σχηματιστεί τόσο νωρίς στη διάρκεια της συμπαντικής εξέλιξης.

Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον πρόβλημα, το οποίο σίγουρα θα απασχολήσει τους αστροφυσικούς το επόμενο διάστημα. Σύμφωνα με τον Mortlock, δύο από τις πιθανές ερμηνείες που θα χρειαστεί να διερευνηθούν περαιτέρω, αφορούν είτε στην πιθανότητα τα πρώτα άστρα του Σύμπαντος να έχουν πραγματικά τεράστια μάζα είτε οι μαύρες τρύπες που εμπεριέχει να συγχωνεύονται σε μεγαλύτερες πολύ συχνότερα απ’ όσο νομίζαμε ως τώρα.

π