Τα σύγχρονα εργαλεία της βιολογίας στον αγώνα ενάντια στον καρκίνο
Προκλήσεις και ευκαιρίες που δημιουργούνται για την αντιμετώπιση του καρκίνου
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ WEBCAST
Πώς έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια η Βιολογία; Τι συνέβαλε σε αυτή την αλλαγή; Ποια είναι η επίδραση της Πληροφορικής; Ποια είναι τα σύγχρονα εργαλεία της Βιολογίας;
Το θέμα του 5ου webcast του Ιδρύματος Ευγενίδου αφορά τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που δημιουργούνται για την αντιμετώπιση του καρκίνου, την σημασία νέων εργαλείων όπως το siRNA, η CRISPR, κ.λπ.
Τα τελευταία χρόνια οι εξελίξεις στην Βιολογία είναι ραγδαίες. Η κατανόηση της βιολογίας των ανθρώπων και πολλών άλλων οργανισμών έχει βελτιωθεί δραματικά εξαιτίας της εκτεταμένης έρευνας που γίνεται στον ακαδημαϊκό χώρο αλλά και των εξελίξεων στον χώρο της τεχνολογίας, η οποία προσφέρει στους επιστήμονες όλο και πιο αποτελεσματικά εργαλεία ανάλυσης και σύνθεσης των βιολογικών συστημάτων. Ο συνδυασμός της καλύτερης κατανόησης και των πολύ ισχυρών εργαλείων, ειδικά αυτών που προέρχονται από τον χώρο της ψηφιακής τεχνολογίας, μας επιτρέπει να πετύχουμε στόχους που μόλις πριν μερικά χρόνια θα έμοιαζαν ακατόρθωτοι, όπως για παράδειγμα να φτιάξουμε καινούργια αποτελεσματικά εμβόλια και διαγνωστικά τεστ για τον COVID-19 μέσα σε ελάχιστο χρόνο.
Το Ίδρυμα Ευγενίδου, προσπαθώντας να φέρει πιο κοντά στο κοινό αυτές τις εξελίξεις, διοργάνωσε μία διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που δημιουργούνται για την αντιμετώπιση του καρκίνου, την σημασία νέων εργαλείων όπως το siRNA και η CRISPR. Φιλοξενούμενος στην εκδήλωση ήταν ο Δρ. Ανδρέας Ανδρουτσέλλης-Θεοτόκης, Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Δρέσδης στη Γερμανία και συνιδρυτής της Innate Repair, ενός τεχνοβλαστού του Πανεπιστημίου του. Τη συζήτηση συντόνισε η Μαρία Ντερτιλή, βιολόγος του Ιδρύματος Ευγενίδου, με σκοπό να απαντηθούν μερικά ενδιαφέροντα ερωτήματα όπως: Γιατί μερικοί τύποι καρκίνου αντιμετωπίζονται τόσο πιο αποτελεσματικά από άλλους; Γιατί ακόμα ανακαλύπτουμε καινούργιους μοριακούς μηχανισμούς που είναι τόσο σημαντικοί για τα κύτταρα και την υγεία; Πώς «κρύβονται» τόσο καιρό; Πόσοι μηχανισμοί υπάρχουν που πρέπει να ανακαλύψουμε ώστε να νικήσουμε τον καρκίνο; Για πόσο καιρό θα τους ψάχνουμε ακόμα; Πώς απαντά στο ερώτημα αυτό ο κλάδος της υπολογιστικής βιολογίας;
Για να παρακολουθήσετε το webcast πατήστε ΕΔΩ.
ΟΜΙΛΗΤΕΣ
Ανδρέας Ανδρουτσέλλης-Θεοτόκης, Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Δρέσδης στη Γερμανία (Technische Universitaet Dresden) και Διευθύνων Σύμβουλος της Innate Repair
Μαρία Ντερτιλή, Βιολόγος, MSc, μέλος της επιστημονικής ομάδας του Κέντρου Επιστήμης και Τεχνολογίας του Ιδρύματος Ευγενίδου
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ
Ανδρέας Ανδρουτσέλλης-Θεοτόκης
Γεννημένος το 1972 στην Αθήνα με σπουδές (BSc & PhD) στο Imperial College, London University. Έχει εκπονήσει μεταδιδακτορική έρευνα στο Yale University, USA (1999-2002) και στο National Institutes of Health, USA (2002-2009).
Από το 2010 είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Δρέσδης στη Γερμανία (Technische Universitaet Dresden). Παράλληλα, ήταν Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Νότινγκαμ (University of Nottingham, 2016-2017).
Σήμερα είναι ο Διευθύνων Σύμβουλος της Innate Repair, ενός τεχνοβλαστού του Πανεπιστημίου της Δρέσδης με έδρα την Αγγλία. Η Innate Repair αναπτύσσει μια νέα στρατηγική για τη θεραπεία του καρκίνου, βασισμένη στην τεχνογνωσία και τις πατέντες που ανέπτυξε το εργαστήριο του Ανδρέα στη Δρέσδη. Αρχικά εστιάζεται σε επιθετικές μορφές καρκίνου του εγκεφάλου. Η εταιρεία συνεργάζεται με κρατικούς οργανισμούς έρευνας και τεχνολογίας του Ηνωμένου Βασιλείου, τα Πανεπιστήμια του Cambridge και της Δρέσδης, το Ινστιτούτο Max Planck, κ.λπ.
Έχει εκδώσει ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας (Νάννιον, Εκδόσεις Επτάλοφος), όπου ενσωματώνει άφθονες πληροφορίες από τον κόσμο της Βιολογίας σε μία ιστορία μυστηρίου που εκτυλίσσεται στην Ελλάδα.
Μαρία Ντερτιλή, Βιολόγος, MSc
Γεννήθηκε στις Βρυξέλλες τον Μάιο του 1987. Σπούδασε Βιολογία στο Τμήμα Βιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και το 2016 απέκτησε μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στην Βιοπληροφορική.
Κατά την διάρκεια των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών της δραστηριοποιήθηκε ερευνητικά στον Τομέα Γενετικής και Βιοτεχνολογίας του τμήματος Βιολογίας και εξοικειώθηκε με τεχνικές Μοριακής Βιολογίας και Βιοπληροφορικής. Συγκεκριμένα συμμετείχε στην επίβλεψη διπλωματικών εργασιών, στην εκτέλεση εργαστηρίων των φοιτητών και σε ερευνητικά προγράμματα. Δημοσίευσε εργασίες σε διεθνή περιοδικά με σύστημα κριτών αλλά και σε διεθνή και ελληνικά συνέδρια με κριτές. Στο παρελθόν έχει εργαστεί ως καθηγήτρια Βιολογίας. Είναι μέλος της επιστημονικής ομάδας του Κέντρου Επιστήμης και Τεχνολογίας του Ιδρύματος Ευγενίδου. Σχεδιάζει, επιμελείται επιστημονικά και υλοποιεί τις επιδείξεις πειραμάτων Βιολογίας για τις σχολικές ομάδες, όπως και τις πειραματικές επιδείξεις και τις ομιλίες γενικού επιστημονικού ενδιαφέροντος.
Δείτε παρακάτω όλες τις απαντήσεις στις ερωτήσεις σας στο ΥouTube:
Ερώτηση: Είναι κάποια από αυτές τις τεχνικές FDA Approved για στοχευμένη θεραπεία; Ειδικά η ex vivo που αναφέρατε έχει εφαρμοστεί κλινικά;
Ανδρέας Ανδρουτσέλλης-Θεοτόκης: Ναι. Για παράδειγμα, η τεχνική CRISPR-Cas9 έχει χρησιμοποιηθεί σε ασθενείς (σε επίπεδο κλινικών μελετών) με Δρεπανοκυτταρική νόσο και Μεσογειακή αναιμία (https://www.nature.com/articles/d41586-020-03476-x). Οι διάφορες ανοσο-ογκολογικές θεραπείες που συζητήσαμε, επίσης χρησιμοποιούνται κλινικά.
Ερώτηση: Θα επιθυμούσα στο μέλλον να ασχοληθώ με την νευροβιολογία (είμαι μαθήτρια Γ’ Λυκείου στον τομέα υγείας). Τι συμβουλές θα μου δίνατε;
Ανδρέας Ανδρουτσέλλης-Θεοτόκης: Εξαιρετικός κλάδος. Αφού σας ενδιαφέρει, γιατί όχι; Εγώ ακριβώς έτσι ξεκίνησα: Μου άρεσε η ιδέα της Βιολογίας, λίγο πιο μετά εντυπωσιάστηκα από την ιδέα της έρευνας, θεώρησα το νευρικό σύστημα ως ιδιαίτερα συναρπαστικό και δεν το μετάνιωσα. Στην έρευνα, άλλωστε, δεν σημαίνει ότι ο κλάδος από τον οποίο ξεκινάς σε περιορίζει στον να ασχοληθείς και με άλλους. Έχουμε ακόμη άπειρα πράγματα να μάθουμε στη νευροβιολογία!
Ερώτηση: Θα μπορούσε κάποιο είδος καρκίνου να οφείλεται σε κληρονομικό γονίδιο;
Ανδρέας Ανδρουτσέλλης-Θεοτόκης: Ναι, υπολογίζεται πως 5-10% από όλες τις περιπτώσεις οφείλονται σε κληρονομικό γονίδιο (https://www.cancer.org/cancer/cancer-causes/genetics/family-cancer-syndromes.html).
Ερώτηση: Οι ογκολόγοι στην Ελλάδα χρησιμοποιούν τέτοιου είδους θεραπείες;
Ανδρέας Ανδρουτσέλλης-Θεοτόκης: Από όσο βλέπω στο διαδίκτυο, φαίνεται πως ναι. Μπορείτε να ψάξετε online “Cancer Immunology and Immunotherapy Center” + Ελλάδα. Έχετε υπόψη πως νέες τεχνικές και παραλλαγές δοκιμάζονται συνεχώς σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Ερώτηση: Εν τέλει οι οδηγοί-μεταλλάξεις μπορεί να συμβαίνουν στα καρκινικά βλαστικά κύτταρα;
Ανδρέας Ανδρουτσέλλης-Θεοτόκης: Είναι πολύ δύσκολο να απαντηθεί άμεσα το ερώτημα, επειδή όποια χαρακτηριστικά και να έχει το καρκινικό κύτταρο, μπορεί να τα απέκτησε είτε αν κάποτε ήταν βλαστικό, είτε αν δεν ήταν. Πάντως, πειράματα έχουν δείξει πως αρκούν λίγες μεταλλάξεις για να μετατρέψουν ένα φυσιολογικό βλαστικό σε καρκινικό κύτταρο, σε σχέση με πόσες χρειάζονται για ένα μη βλαστικό. Βέβαια, τα βλαστικά είναι και λιγότερα σε αριθμό, στον ιστό.
Ερώτηση: Η νανοτεχνολογία τίθεται στην υπηρεσία της ανοσο-ογκολογίας;
Ανδρέας Ανδρουτσέλλης-Θεοτόκης: Η νανοτεχνολογία είναι πλέον σημαντικό μέρος πολλών βιολογικών μεθόδων, συμπεριλαμβανομένης και της ανοσο-ογκολογίας (https://www.nature.com/articles/s41568-019-0186-9), η οποία αποτελεί ένα συναρπαστικό παράδειγμα συνδυασμού διαφορετικών κλάδων.
Ερώτηση: Ποιοι τομείς απασχόλησης υπάρχουν εκτός από την έρευνα;
Ανδρέας Ανδρουτσέλλης-Θεοτόκης: Πολλοί συνάδελφοί μου, μετά από χρόνια στην έρευνα, άλλαξαν σταδιοδρομία έλαβαν θέσεις συμβούλων σε βιοτεχνολογικές εταιρείες, στελεχών μάρκετινγκ σε φαρμακευτικές, έκαναν μετεκπαίδευση σε δίκαιο ευρεσιτεχνίας, εργάστηκαν σε Εθνικούς Οργανισμούς Φαρμάκων με αντικείμενο τον συντονισμό κλινικών μελετών, κ.λπ.
Ερώτηση: Μπορώ εκτός από Ιατρική να ακολουθήσω την Ογκολογία από το Τμήμα Βιολογίας;
Ανδρέας Ανδρουτσέλλης-Θεοτόκης: Δεν έχω γνώσεις σχετικά με τις επιλογές μαθημάτων στα Πανεπιστήμια. Πάντως, αν σας ενδιαφέρει η έρευνα, θεωρώ καλή ιδέα να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας σε πιο βασικούς κλάδους, όπως η Βιολογία. Πολλοί ιατροί κάνουν βασική έρευνα, παράλληλα με το ιατρικό τους έργο.
Ερώτηση: Η αλληλούχηση του γονιδιώματος του καθενός ξεχωριστά δεν θα ήταν ο ιδανικότερος τρόπος πρόληψης; Αλλά και για ασθενείς που ήδη πάσχουν, αυτό δεν είναι το πρώτο βήμα για εξατομικευμένες θεραπείες;
Ανδρέας Ανδρουτσέλλης-Θεοτόκης: Η πλήρης αλληλούχηση του γονιδιώματος γίνεται συνέχεια πιο οικονομική. Ευελπιστώ κάποια στιγμή να είναι ένα τυπικό τεστ, ώστε να έχουμε πάρα πολλά δεδομένα για συσχετισμούς με ασθένειες. Για παράδειγμα, όσοι έχουν πολυμορφισμό Α έχουν μεγάλη πιθανότητα να πάθουν την ασθένεια Χ. Θα βοηθούσε στην πρόβλεψη, αλλά οι γνώσεις μας για το ποιοι πολυμορφισμοί σχετίζονται με καρκίνο είναι περιορισμένες (αυτό το πρόβλημα θα λυθεί, σε κάποιο βαθμό, με τη μαζική αλληλούχηση του πληθυσμού). Μόνο 5-10% των περιπτώσεων καρκίνου πιστεύεται πως οφείλονται σε πολυμορφισμούς που κληρονομούνται. Όταν υπάρχει ένδειξη κληρονομικότητας για κάποια μορφή καρκίνου σε μια οικογένεια, κοιτάμε τους συνήθεις υπόπτους (πολυμορφισμοί σε γονίδια όπως το BRCA1).
Ερώτηση: Η βοτανολογία μπορεί με κάποιο τρόπο να συνδεθεί μέσω κάποιου μεταπτυχιακού προγράμματος με την ογκολογία, την ανοσολογία κτλ.;
Ανδρέας Ανδρουτσέλλης-Θεοτόκης: Ενδιαφέρουσα σκέψη. Πολλά φάρμακα προέρχονται από φυτά, π.χ. η ασπιρίνη. Επίσης, η Μοριακή Βιολογία είναι παρόμοια στα συστήματα αυτά. Οι συνδυασμοί διαφορετικών κλάδων είναι συναρπαστικοί και μπορούν να δράσουν καταλυτικά στην πρόοδο της Επιστήμης.