Σε αυτή την εκπληκτική εικόνα, που ελήφθη τον Δεκέμβριο του 2004 από το τηλεσκόπιο VLT του ESO στην Χιλή, διακρίνεται ο ραβδωτός σπειροειδής γαλαξίας NGC 1097, που βρίσκεται 48 εκατ. έτη φωτός μακριά από τη Γη, στον νότιο αστερισμό της Καμίνου. Πρόκειται για έναν γαλαξία τύπου Seyfert, στο κέντρο του οποίου κρύβεται ένας ενεργός γαλαξιακός πυρήνας, που «τροφοδοτείται» από μια γιγάντια μαύρη τρύπα με μάζα 100 εκατ. φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου. Στο πάνω και δεξιά μέρος της εικόνας διακρίνεται και ο μικροσκοπικός ελλειπτικός γαλαξίας-συνοδός NGC 1097A.

Οι ενεργοί πυρήνες των γαλαξιών τύπου Seyfert εκλύουν μεγάλες ποσότητες ακτινοβολίας, που ωστόσο δεν επαρκούν ώστε να «επισκιάσουν» την ακτινοβολία ολόκληρου του γαλαξία. Η εκτυφλωτική φωτεινότητα των κβάζαρ, αντιθέτως, που είναι ένα άλλο είδος ενεργού γαλαξιακού πυρήνα, υπερβαίνει κατά πολύ την φωτεινότητα ενός «κοινού» γαλαξία.

Οι γαλαξίες Seyfert και τα κβάζαρ, δηλαδή, δεν είναι παρά οι ηπιότερες και βιαιότερες εκφάνσεις του ίδιου φαινομένου, το οποίο ενεργοποιείται από τις γιγάντιες μαύρες τρύπες που τα ουράνια αυτά αντικείμενα φιλοξενούν στους πυρήνες τους. Έλκοντας, δηλαδή, με το πανίσχυρο βαρυτικό της πεδίο τα αέρια και την σκόνη που την περιβάλλει, κάθε γαλαξιακή μαύρη τρύπα σχηματίζει γύρω της έναν αχανή περιστρεφόμενο δίσκο αερίων και σκόνης, γνωστό ως δίσκο προσαύξησης. Καθώς τα υλικά του δίσκου στροβιλίζονται με όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα, όλο και πλησιέστερα προς τον ορίζοντα γεγονότων της, υπερθερμαίνονται σε εκατομμύρια βαθμούς Κελσίου, εκλύοντας ακτινοβολία.

Έτσι, λοιπόν, ο ενεργός πυρήνας ενός γαλαξία Seyfert εκλύει την ίδια ποσότητα ενέργειας με έναν ολόκληρο γαλαξία. Τα κβάζαρ, από την άλλη, που εμπεριέχουν πολύ μεγαλύτερες μαύρες τρύπες στον πυρήνα τους, εκλύουν την ενέργεια εκατοντάδων γαλαξιών, γι’ αυτό και η ακτινοβολία τους είναι τόσο εκτυφλωτικά φωτεινή, ώστε πρακτικά είναι αδύνατο να παρατηρήσουμε τους γαλαξίες που τα φιλοξενούν.

Η κεντρική μαύρη τρύπα του γαλαξία NGC 1097 περιβάλλεται από έναν χαρακτηριστικό δακτύλιο, στον οποίο παρατηρείται μια εκρηκτική περίοδος αστρογένεσης. Ο δακτύλιος αυτός έχει διάμετρο περίπου 5000 έτη φωτός και, όπως θα δούμε στην επόμενη ανάρτηση, απεικονίστηκε με εκπληκτική ευκρίνεια στο υπέρυθρο από το τηλεσκόπιο VLT του ESO στην Χιλή.

Credit: ESO

π