Ο Ιαπετός ανακαλύφθηκε στις 25 Οκτωβρίου του 1671 από τον Ιταλό αστρονόμο Giovanni Cassini. Με διάμετρο 1.470 km, ο Ιαπετός αποτελείται κυρίως από πάγο, με μόλις 20% της μάζας του να αντιστοιχεί σε πετρώματα, ενώ θεωρείται ένας από τους πιο παράξενους δορυφόρους του Κρόνου.

Παρά την μεγάλη του απόσταση από τον Κρόνο, που υπερβαίνει τα 3,5 εκατ. km, ο Ιαπετός εκτελεί σύγχρονη περιστροφή γύρω του, που σημαίνει ότι ολοκληρώνει μία περιστροφή γύρω από τον εαυτό του στον ίδιο χρόνο που διαγράφει μία πλήρη περιφορά γύρω από τον πλανήτη του, με αποτέλεσμα να δείχνει πάντα την ίδια όψη του προς αυτόν, όπως δηλαδή και η Σελήνη.

Το ημισφαίριο του Ιαπετού, το οποίο αντικρίζει τον πλανήτη, καλύπτεται από ένα ιδιαίτερα σκοτεινό υλικό, ενώ το αντίθετο ημισφαίριο καθώς και οι πόλοι του είναι σχεδόν 10 φορές φωτεινότεροι. Αυτή η εντυπωσιακή διαφορά μεταξύ των δύο ημισφαιρίων του Ιαπετού είχε απασχολήσει για αρκετά χρόνια τους επιστήμονες, απ’ ό,τι φαίνεται όμως οφείλεται σ’ ένα φαινόμενο που ονομάστηκε θερμικός διαχωρισμός και ανακαλύφθηκε χάρη στα δεδομένα της διαστημοσυσκευής Cassini.

Η αργή περιστροφή του Ιαπετού γύρω από τον άξονά του, που ολοκληρώνεται σε περισσότερο από 79 ημέρες, παρέχει αρκετό χρονικό διάστημα ώστε το σκοτεινό υλικό να απορροφήσει περισσότερη θερμότητα από τον Ήλιο και να θερμανθεί, σε αντίθεση με τις φωτεινότερες περιοχές του Ιαπετού. Καθώς, λοιπόν, οι σκοτεινές αυτές περιοχές θερμαίνονται, οι παγωμένες πτητικές ενώσεις που εμπεριέχουν εξαχνώνονται, μετατρέπονται δηλαδή απευθείας σε αέρια, διαφεύγοντας έτσι προς τις πιο κρύες περιοχές του Ιαπετού. Το αποτέλεσμα είναι να γίνονται οι σκοτεινές περιοχές του Ιαπετού σκοτεινότερες και οι γειτονικές τους φωτεινές περιοχές φωτεινότερες.

Σε αντίθεση με τους περισσότερους από τους μεγάλους δορυφόρους του Ηλιακού μας συστήματος που έχουν σφαιρικό σχήμα, ο Ιαπετός έχει πεπλατυσμένους πόλους και εξογκωμένο ισημερινό, τον οποίο διατρέχει μια τεράστια οροσειρά μήκους 1.300 km, πλάτους 20 km και ύψους 13 km, με επιμέρους κορυφές που αγγίζουν ακόμη και τα 20 km σε ύψος. Όμως, παρόλο που έχουν διατυπωθεί αρκετές ερμηνείες για τον τρόπο που σχηματίστηκε, καμία μέχρι στιγμής δεν έχει τύχει της καθολικής αποδοχής των αστρονόμων.

Χάρη στις εικόνες που ελήφθησαν από την διαστημοσυσκευή Cassini, γνωρίζουμε τέλος ότι η επιφάνεια του Ιαπετού είναι καλυμμένη από έναν μεγάλο αριθμό κρατήρων, πέντε εκ των οποίων έχουν διάμετρο μεγαλύτερη των 350 km, ενώ ο μεγαλύτερος έχει διάμετρο που αγγίζει τα 580 km.

Φωτογραφία: Ψευδοχρωματική εικόνα του Ιαπετού, βασισμένη στα δεδομένα που συνέλεξε η διαστημοσυσκευή Cassini. Στην εικόνα διακρίνεται και η ζώνη μετάβασης από τις φωτεινότερες προς τις σκοτεινότερες περιοχές του Ιαπετού, καθώς και ένας γιγάντιος κρατήρας με διάμετρο 450 km.

Credit: NASA/JPL/Space Science Institute

π