Δια μέσου των αιώνων η ασημένια αψίδα του Γαλαξία μας κέντρισε τόσο τη φαντασία όσο και την περιέργεια του ανθρώπινου νου. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι τον είδαν σαν ένα μεγάλο κάμπο από σιτάρι σπαρμένο στον ουρανό από τη θεά τους Ίσιδα, ενώ οι ψαράδες της Άπω Ανατολής τον φαντάστηκαν σαν ένα κοπάδι από χρυσόψαρα. Οι αρχαίοι Έλληνες τον είχαν ονομάσει "Κύκλο Γαλακτικό", ενώ οι Ρωμαίοι "Βία Λάκτεα", δηλαδή δρόμο από γάλα, το γάλα που χύθηκε από τον μαστό της Ήρας όταν την βύζαξε ο Ηρακλής. Όλες όμως οι ευφάνταστες αυτές ιδέες που είχαν οι διάφοροι λαοί για τον Γαλαξία 'πήραν ένα τέλος με την ανακάλυψη του τηλεσκοπίου. Κι έτσι σήμερα στα αστροφυσικά μας εργαστήρια και με τη βοήθεια των οργάνων μας ανακαλύψαμε ότι ο Γαλαξίας μας είναι ένας "ραβδωτός σπειροειδής" γαλαξίας του οποίου τα περισσότερα άστρα συγκεντρώνονται σ' έναν γιγάντιο δίσκο. Παρ' όλα αυτά οι σπείρες που τον περιβάλλουν είναι αρκετά πιο φωτεινές από ότι ο δίσκος του, γιατί φωτίζονται από λαμπερά νέα άστρα που γεννήθηκαν σχετικά πρόσφατα μέσα στα σύννεφα αερίων και σκόνης που είναι διασκορπισμένα στις σπείρες αυτές.

Το Σμήνος της Παρθένου: Ο Γαλαξίας μας, ο γαλαξίας της Ανδρομέδας (Μ 31 ή NGC 224) και ο γαλαξίας του Τριγώνου (Μ 33 ή NGC 598) είναι οι τρεις μεγαλύτεροι γαλαξίες μιας μικρής ομάδας 30 περίπου γαλαξιών που ονομάζουμε Τοπική Ομάδα που με τη σειρά της αποτελεί ένα μικρό τμήμα στα εξωτερικά όρια του Σμήνους της Παρθένου, που ονομάζεται έτσι επειδή οι περισσότεροι από τις χιλιάδες διαφορετικών ειδών γαλαξίες που το αποτελούν φαίνονται προς την κατεύθυνση του αστερισμού της Παρθένου. Ακόμη και με τα γαλαξιακά μέτρα το Σμήνος της Παρθένου είναι τεράστιο αποτελούμενο από εκατοντάδες σμήνη γαλαξιών, ενώ η διάμετρός του υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τα 150 εκατομμύρια έτη φωτός. Στο σμήνος της Παρθένου υπερτερούν κατά πολύ οι σπειροειδείς γαλαξίες (75%), ενώ οι υπόλοιποι είναι ελλειπτικοί και ελάχιστοι είναι ακανόνιστοι.

Η Ταξινόμηση του Χαμπλ: Η πρώτη προσπάθεια ταξινόμησης των γαλαξιών έγινε την δεκαετία του 1920 από τον Έντουιν Χαμπλ. Σύμφωνα με την ταξινόμηση του Χαμπλ οι γαλαξίες μπορούν να διαχωριστούν, ανάλογα με την εμφάνιση που έχουν, σε τέσσερις γενικές κατηγορίες: τους ελλειπτικούς, τους σπειροειδείς, τους ραβδωτούς και τους ακανόνιστους γαλαξίες. Το 1961 ο αμερικανός αστρονόμος Άλαν Σάντατζ (1926- ) βασιζόμενος στις σημειώσεις και τις μελέτες του Χαμπλ αναθεώρησε το αρχικό εκείνο σύστημα με περισσότερες υποκατηγορίες ανάλογα με την μορφολογία των επί μέρους γαλαξιών. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό που είναι γενικότερα αποδεκτό σήμερα, παρά τις όποιες ελλείψεις του, οι σπειροειδείς γαλαξίες διαχωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τους κανονικούς σπειροειδείς και τους ραβδωτούς σπειροειδείς.

Οι Σπειροειδείς γαλαξίες: Οι Κανονικοί Σπειροειδείς (S) έχουν βραχίονες οι οποίοι πηγάζουν απ’ ευθείας από τον κεντρικό πυρήνα του γαλαξία και μ’ αυτόν τον τρόπο τον αγκαλιάζουν. Αντίθετα οι Ραβδωτοί Σπειροειδείς (SB) διαθέτουν μία αστρική σύνθεση που μοιάζει με «ράβδο» και η οποία διαπερνάει τον γαλαξιακό πυρήνα προεξέχοντας απ’ αυτόν. Οι σπείρες στους γαλαξίες αυτούς ξεκινάνε από τα άκρα της «ράβδου» αγκαλιάζοντας πιο ανοιχτά τον πυρήνα. Κάθε μία από τις κατηγορίες αυτές διαχωρίζεται σε τέσσερις υποκατηγορίες ή τύπους (Ο, a, b, c) ανάλογα με το μέγεθος του πυρήνα και το άνοιγμα των σπειρών τους. Οι βραχίονες των σπειροειδών γαλαξιών αποτελούνται από νεφελώδη υλικά ανάμεσα στα οποία βρίσκονται σκορπισμένα ως επί το πλείστον μπλε ή λευκά άστρα. Επειδή τα μπλε άστρα είναι νεαρά άστρα, εξυπακούεται ότι και τα σπειροειδή αυτά μέλη πρέπει να είναι πρόσφατης σχετικά δημιουργίας. Έτσι συμπεραίνουμε ότι τα άστρα αυτά δεν διαρκούν για πολύ και πρέπει μάλλον να σχηματίζονται και να χάνονται συνεχώς έως ότου καταναλωθούν τα νεφελώματα από τα οποία τα άστρα αυτά αντλούν τα υλικά τους.

Γαλαξίας Σέυφερ: Σαν ένα τεράστιο τηγανιτό αβγό με διάμετρο 36.000 ετών φωτός ο μικρός σχετικά σπειροειδής γαλαξίας NGC 7742 είναι ένας από τους ενεργούς γαλαξίες τύπου «Σέυφερ 2» στων οποίων τον πυρήνα κατοικοεδρεύουν τεράστιες μαύρες τρύπες. Ο γαλαξίας αυτός βρίσκεται σε απόσταση 72 εκατομμυρίων ετών φωτός προς την κατεύθυνση του αστερισμού του Πηγάσου. Ο πυκνά πακεταρισμένος δακτύλιος που περιβάλλει τον πυρήνα του σε απόσταση 3.000 ετών φωτός από το κέντρο του είναι περιοχές έντονης αστρογένεσης

Μεξικάνος Γαλαξίας: Ο πολύ γνωστός σπειροειδής γαλαξίας Μ-104 έχει πάρει το παρατσούκλι «Γαλαξίας Σομπρέρο» λόγω της χαρακτηριστικής μορφής με την οποία εμφανίζεται στις τηλεσκοπικές μας φωτογραφίες. Βρίσκεται σε απόσταση 50 εκατομμυρίων ετών φωτός στον αστερισμό της Παρθένου και απομακρύνεται από τη Γη με ταχύτητα που φτάνει τα 1.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Η κεντρική περιοχή του γαλαξία αυτού αποτελείται κυρίως από ενήλικα άστρα ενώ φαίνεται επίσης και η χαρακτηριστική ζώνη σκόνης που «κόβει» το γαλαξία στη μέση, ενώ διάφορες μετρήσεις επιβεβαιώνουν την ύπαρξη μιας τεράστιας μαύρης τρύπας στον πυρήνα του.

Αστρική Πολιτεία: Ένα από τα 4 τεράστια τηλεσκόπια VLT με διάμετρο 8,2 μέτρων του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου που βρίσκεται στο όρος Παρανάλ της Χιλής μας παρουσιάζει την πλήρη έκταση του μεγάλου γαλαξία NGC 1232. Σε απόσταση 100 εκατομμυρίων ετών φωτός στον αστερισμό του Ηριδανού ο σπειροειδής αυτός γαλαξίας έχει παρόμοια δομή με του δικού μας αλλά έχει διπλάσια διάμετρο που φτάνει τα 200.000 έτη φωτός και περιλαμβάνει ένα περίπου τρισεκατομμύριο άστρα. Στην κεντρική του περιοχή είναι εμφανή τα ηλικιωμένα κοκκινωπά άστρα που περιέχει ενώ στους σπειροειδείς του βραχίονες βρίσκονται νεώτερης ηλικίας γαλαζωπά άστρα και περιοχές αστρογένεσης.

Η Καρδιά ενός Γαλαξία: Ένας από τους γειτονικούς μας σχετικά γαλαξίες είναι γνωστός με τον αριθμό Μ51 ή NGC 5195. Η φωτογράφησή του από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο «Χαμπλ» μας απεκάλυψε με ανεπανάληπτη λεπτομέρεια τους σπειροειδείς του βραχίονες και τα νέφη αερίων και σκόνης μέσα στα οποία γεννιόνται νέα γιγάντια και λαμπερά άστρα. Ο γαλαξίας αυτός επηρεάζεται βαρυτικά από έναν συντροφικό του γαλαξία (NGC 5195) που βρίσκεται πολύ κοντά του με αποτέλεσμα μία έξαρση αστρογένεσης σε πολλές περιοχές του. Στην κεντρική περιοχή του γαλαξιακού πυρήνα παρουσιάζεται ένας δίσκος σκόνης που ίσως να τροφοδοτεί με υλικά μία τεράστια κεντρική Μαύρη Τρύπα.

Σπειροειδής Εκπρόσωπος: Ο σπειροειδής γαλαξίας NGC 4414 που βρίσκεται σε απόσταση 60 εκατομμυρίων ετών φωτός είναι αντιπροσωπευτικός των γαλαξιών που διαθέτουν λαμπροφωτισμένες σπείρες από το φως νεογέννητων άστρων. Σε γενικές γραμμές κάθε σπειροειδής γαλαξίας αποτελείται από τρία κύρια τμήματα: ένα λεπτό δίσκο αποτελούμενο από άστρα, αέρια και διαστημική σκόνη, έναν κεντρικό σφαιροειδή πυρήνα που αποτελείται μόνο από άστρα και τέλος ένα διάχυτο σφαιρικό φωτοστέφανο αρχέγονων άστρων που περιβάλλουν τα ακραία όριά του. Διάσπαρτα γύρω από τον κεντρικό πυρήνα βρίσκονται τα σφαιρωτά σμήνη γέρικων άστρων που αντιπροσωπεύουν κατά κάποιο τρόπο τον σκελετό του σώματος ενός γαλαξιακού συστήματος.

Κατοικία Σουπερνόβα: Ο σπειροειδής γαλαξίας Μ-83 στον αστερισμό της Ύδρας ανακαλύφτηκε από τον Λακάιγ το 1752 και είναι ένας από τους 25 λαμπρότερους γαλαξίες στον γήινο ουρανό επειδή βρίσκεται σχετικά κοντά μας σε απόσταση 10 εκατομμυρίων ετών φωτός. Αξιοσημείωτο είναι ότι στο εσωτερικό του έχουμε παρατηρήσει τα τελευταία 50 χρόνια τέσσερις αστρικές εκρήξεις σουπερνόβα ενώ υπολογίζεται ότι τέτοιου είδους εκρήξεις συμβαίνουν σε κάθε γαλαξία μία φορά στα 300 χρόνια.

Σπειροειδής Γαλαξίας: Ο πανέμορφος σπειροειδής γαλαξίας NGC 2997 βρίσκεται στον αστερισμό της Αντλίας και σε απόσταση 55 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη. Η διάμετρό τους δεν υπερβαίνει τα 60.000 έτη φωτός, είναι δηλαδή πολύ μικρότερος από τον δικό μας Γαλαξία που έχει διάμετρο 100.000 ετών φωτός. Επειδή έχει κλήση 45ο περίπου από τη Γη φαίνεται να έχει ελλειψοειδή μορφή αντί της πραγματικής κυκλικής του μορφής.

π