Περίπου 4 δισ. έτη φωτός μακριά από την Γη, τρία μεγάλα γαλαξιακά σμήνη συνωστίζονται μεταξύ τους, σχηματίζοντας το γιγάντιο γαλαξιακό σμήνος της Πανδώρας. Χάρη στο φαινόμενο της βαρυτικής εστίασης, οι αστρονόμοι χρησιμοποιούν το σμήνος της Πανδώρας ως μεγεθυντικό φακό, προκειμένου να παρατηρήσουν ακόμη πιο μακρινούς γαλαξίες που «κρύβονται» πίσω του, αλλά και να αποκαλύψουν χαρακτηριστικά του πρώιμου Σύμπαντος που διαφορετικά θα ήταν αδύνατο να παρατηρηθούν, ακόμη και από τα πιο ισχυρά τηλεσκόπια που διαθέτουμε.

Συνδυάζοντας την διεισδυτική ματιά του διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb με την βαρυτική εστίαση που «προσφέρει» το σμήνος της Πανδώρας, ομάδα αστρονόμων δημιούργησε μια λεπτομερή εικόνα 50.000 φωτεινών πηγών στο εγγύς υπέρυθρο, στην οποία περιλαμβάνονται και κάποια χαρακτηριστικά που δεν είχαν παρατηρηθεί ποτέ πριν. Η υπέρυθρη ακτινοβολία κάθε μίας από τις φωτεινές αυτές πηγές έχει διανύσει διαφορετικές αποστάσεις μέχρι να «φτάσει» στο τηλεσκόπιο, αποτυπώνοντας έτσι την απεραντοσύνη του Διαστήματος σε μια ενιαία εικόνα. Το λαμπρό άστρο με τις χαρακτηριστικές αιχμές περίθλασης (που διακρίνεται στα δεξιά του κέντρου της εικόνας) ανήκει στον Γαλαξία μας. Οι φωτεινές λευκές πηγές που περιβάλλονται από μια θολή λάμψη είναι οι γαλαξίες του σμήνους της Πανδώρας. Η αδιανόητα μεγάλη συσσώρευση ύλης στο σμήνος αυτό, που υπολογίζεται ότι έχει την μάζα τουλάχιστον 4 τρισ. Ήλιων, στρεβλώνει με την βαρύτητά της τον χώρο γύρω της, λειτουργώντας σαν ένας τεράστιος μεγεθυντικός φακός. Με την βοήθεια του φαινομένου της βαρυτικής εστίασης, οι αστρονόμοι μπορούν να «δουν» πολύ μακρινές πηγές φωτός, πέρα από το σμήνος, που διαφορετικά θα ήταν μη ανιχνεύσιμες, ακόμη και για το James Webb.

Αυτές οι φωτεινές πηγές, που εμφανίζονται κόκκινες στην εικόνα, παραμορφώνονται συχνά από το φαινόμενο της βαρυτικής εστίασης, σχηματίζοντας μεγάλα και μικρά επιμήκη τόξα. Πολλές, μάλιστα, από αυτές είναι γαλαξίες του πρώιμου Σύμπαντος. Άλλες, πάλι, παραμένουν αδιευκρίνιστες και η πραγματική τους φύση αναμένεται να αποκαλυφθεί μελλοντικά, με την βοήθεια του φασματογράφου στο εγγύς υπέρυθρο του τηλεσκοπίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας περίπτωσης αποτελεί μια εξαιρετικά συμπαγής φωτεινή πηγή, η οποία φαίνεται σαν μια μικροσκοπική κόκκινη κουκκίδα, που όμως δεν έχει στρεβλωθεί από την παραμορφωτική επίδραση της βαρυτικής εστίασης. Ορισμένοι αστρονόμοι πιθανολογούν ότι πρόκειται για μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα του πρώιμου Σύμπαντος.

Πηγή: NASA’s Webb Uncovers New Details in Pandora’s Cluster (webbtelescope.org)

Φωτογραφία: το σμήνος της Πανδώρας

Credits: SCIENCE: NASA, ESA, CSA, Ivo Labbe (Swinburne), Rachel Bezanson (University of Pittsburgh) IMAGE PROCESSING: Alyssa Pagan (STScI)

π