ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ

Το δεύτερο επεισόδιο της σειράς Επιστήμονες που «εύρηκαν» για την Ανθρωπότητα είναι βασισμένο στη ζωή του Ερατοσθένη, του επιφανούς μαθηματικού, αλλά και ονομαστού αστρονόμου και γεωγράφου, αξιόλογου γεωδαίτη και δεινού ρήτορα της αρχαιότητας, ο οποίος επί περίπου 40 χρόνια διετέλεσε Διευθυντής της περίφημης βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Θεωρείται θεμελιωτής της μαθηματικής και αστρονομικής Γεωγραφίας. Υπήρξε από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν αστρονομικές παρατηρήσεις στον καθορισμό διαφόρων αποστάσεων και στη σύνταξη γεωγραφικών χαρτών. Κατασκεύασε επίσης ένα σύστημα συντεταγμένων με παράλληλους και μεσημβρινούς. Με μία πρωτότυπη μαθηματική μέθοδο κατάφερε να μετρήσει την περιφέρεια της Γης. Αυτό αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά πειράματα που πραγματοποιήθηκαν στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Η ιστορία ξεκινά μέσα στη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη της εποχής, αυτήν της Αλεξάνδρειας, όπου ο Ερατοσθένης είναι Διευθυντής. Εκεί ο Ερατοσθένης, ένας άνθρωπος με μεγάλη όρεξη για γνώση και αναζητητής της αλήθειας, διαβάζει και μαθαίνει για τη Γη και τον κόσμο, συγκεντρώνοντας όλο τον πλούτο που τα βιβλία μιας βιβλιοθήκης μπορούν να του δώσουν.

Στην επόμενη σκηνή, επισκέπτεται τη βιβλιοθήκη ένας άντρας από τη Συήνη. Εκείνος ‒μέσα από έναν επινοημένο διάλογο‒ τον πληροφορεί για ένα «μαγικό πηγάδι», μέσα στο οποίο μία συγκεκριμένη μέρα του χρόνου, φαίνεται ολόκληρος ο Ήλιος.

Είναι η στιγμή που ο Ερατοσθένης εμπνέεται το πείραμά του για να μετρήσει την περιφέρεια της Γης. Ακολουθεί μία εξήγηση της σκέψης του, το πείραμά του και οι ανακαλύψεις του με απλά λόγια.

Η ιστορία ολοκληρώνεται με τον Ερατοσθένη μέσα στη μεγάλη βιβλιοθήκη, με αίσθημα υπερηφάνειας, επειδή κατάφερε να βάλει και εκείνος ένα λιθαράκι με το σύγγραμμά του στη βιβλιοθήκη που τόσο θαύμασε.

Αφήγηση: Γιώργος Ευγενικός
Μουσική σύνθεση: Μάρα Καίσαρη
Έρευνα-Επιμέλεια κειμένου: Χριστίνα Βερβερίδου
Διάρκεια: 16' και 28"

Μπορείτε να ακούσετε ή/και να κατεβάσετε το podcast από το κανάλι του Ιδρύματος Ευγενίδου στο Spotify ΕΔΩ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Bonnard, Andre. (1991). Ο Αρχαίος Ελληνικός πολιτισμός: από τον Ευριπίδη στην Αλεξάνδρεια. 4η έκδ. Αθήνα: Θεμέλιο
Bunt, Lucas N. & Jones, Phillip S. (1981). Οι ιστορικές ρίζες των στοιχειωδών μαθηματικών. Αθήνα: Πνευματικός Γ.Α.
Canfora, Luciano. (1989). Η χαμένη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
Dunham, William. (2013). Τα μεγάλα θεωρήματα των μαθηματικών: ένα ταξίδι στη μεγαλοφυΐα. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
El-Abbadi, Mostafa. (1998). Η αρχαία βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας: η ζωή και η μοίρα της. Αθήνα: Σμίλη
Flower, Derek-Adie. (2002). Στις όχθες της σοφίας : η ιστορία της αρχαίας βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Αθήνα: Λιβάνης Α.Α.
Loria, Gino (1971). Ιστορία των μαθηματικών. Αθήνα: Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία
Mankiewicz, Richard (2002). Η ιστορία των μαθηματικών. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
Αναπολιτάνος, Διονύσιος Α. & Καρασμάνης, Βασίλης (επιμ.). (1993). Αρχαία ελληνικά μαθηματικά: κείμενα ιστορίας και φιλοσοφίας. Αθήνα: Τροχαλία
Αρχιμήδης. (2001).  Άπαντα. τ. 4.: Στομάχιον, περί των μηχανικών θεωρημάτων προς Ερατοσθένην έφοδος, βιβλίον λημμάτων, πρόβλημα βοεικόν (Φιλολογική Ομάδα Κάκτου, Μτφρ). Αθήνα: Κάκτος. (Αρχαία ελληνική γραμματεία, 771-774, 1204-1205)
Γεωργακόπουλος, Κωνσταντίνος. (1995). Αρχαίοι Έλληνες θετικοί επιστήμονες. Αθήνα: Γεωργιάδης Α.
Νατσούλης, Τάκης. (1996). Αρχαίο ελληνικό πνεύμα: ανέκδοτα - γνωμικά - παροιμίες - ευτράπελα - διάφορα ανάλεκτα και στιγμιότυπα από τη ζωή των αρχαίων Ελλήνων σοφών. Αθήνα: Νέα Θέσις
Σπανδάγος, Βαγγέλης, K., Σπανδάγου, Ρούλα & Τραυλού, Δέσποινα. (1994). Οι μαθηματικοί της Αρχαίας Ελλάδας: βιογραφικά στοιχεία και εργασίες των μαθηματικών της Αρχαίας Ελλάδας από το 900 π.Χ. έως το 550 μ.Χ. Αθήνα: Αίθρα
Σταμάτης, Ευάγγελος Σ. (1968). Η Ελληνική επιστήμη. Αθήνα: χ.ό.
Στράβων. (1994). Γεωγραφικά. τ. 1: Εισαγωγή κριτική στον Ερατοσθένη  (Π. Θεοδωρίδης, Μτφρ. & Β. Μανδηλαράς, Επιμ.). Αθήνα: Κάκτος. (Αρχαία ελληνική γραμματεία, 240-256).
Χριστιανίδης, Γιάννης (2003). Θέματα από την ιστορία των μαθηματικών: Αιγυπτιακά, Βαβυλωνιακά και Ελληνικά μαθηματικά. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Χριστόπουλος, Γεώργιος Α., & Μπαστιάς, Ιωάννης Κ. (επιμ.). (1990). Παγκόσμιο βιογραφικό λεξικό. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. Τόμ. 4